Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού
Τα σμπάρα, τα βαρελότα, το σπάσιμο των αγγείων, οι κροτίδες και τα τοιαύτα, αποτελούν έκφραση χαράς, εκτόπισης κακού, εκτόπισης κακής ενέργειας, διεγείρουν τις αισθήσεις, φέρνοντάς σε στη ζωή. «Σε τρομάζουν», σε ξυπνούν και σου λένε ,πώς ζεις, πώς νίκησες τον θάνατο, πώς μπορείς να ξυπνήσεις και να νικήσεις το κακό και με το μεγάλο θόρυβο γίνεται μέσα σου «μια πρόβα θανάτου» που σε προετοιμάζει να δεις τη ζωή και να επιλέξεις προσωπική στάση και εξέλιξη. Να αναστηθεί μέσα σου ο Χριστός και να χαράξεις πορεία προς αυτόν …
Στην Κεφαλονιά υπήρχε από παλιά η έντονη σμπαράδικη εικόνα της εορτής της Λαμπρής. Μετά την Ένωσης του νησιού με την υπόλοιπη Ελλάδα, που πλέον ήταν ελεύθερες οι χριστιανικές ορθόδοξες εκφράσεις, ο λαός θα ξαναφέρει πιο δυναμικά τον ρουκετοπόλεμο κατά την περίοδο της Λαμπρής « Ο ζουρλοροκετοπόλεμος του Αργοστολίου διαρκεί όλην την ημέρα της λαμπράς, όπου και παντελόνια τρυπιώνται και μουστάκια καίονται και γενιάδες τσουρουφλίζονται.- Οι χωροφύλακες και οι κλητήρες, μένουν κλεισμένοι , δια τον φόβον των Ιουδαίων, και τα διαμαχόμενα μέρη επιπίπτουν μανιωδώς εναντίον, …Η κουρλοροκέτες το περικυκλώνουνε πανταχόθεν και μόνο η φυγή το σώζει, ως έσωσε τόσους άλλους φιλησύχους πολίτας, οι οποίοι ηναγκάσθησαν όλην την ημέραν να ήναι κλεισμένοι στα σπίτια τους σαν Εβραίοι, δια να αποφύγουν την λύσσαν και την μανίαν των οπαδών του Ιησού…»[1].
Άλλη αναφορά στον παλιό τύπο κατά το τέλος του 19ου αιώνα μας ενημερώνει πως στο Αργοστόλι από νωρίς πριν από την Λαμπρή ετοιμάζοντας οι ρουκέτες. Συγκεκριμένα κατά το 1890 καταγράφεται η κατασκευή ολίγων ρουκετών, αλλά ο σχολιαστής επαινεί τον αστυνόμο ότι είχε τον έλεγχο και περιόρισε το έθιμο αυτό, σχολιάζοντας στο τύπο της εποχής, πως «…Αλλά πολύ καλόν θα ήτον αν ο κόσμος παρήτει αφ’ εαυτού τοιούτον έθιμον, χωρίς να είναι ανάγκη της αστυνομικής παρεμβάσεως. Οι αληθείς χριστιανοί την μεγάλην εορτήν του Πάσχα πρέπει να πανηγυρίζωσιν εν αγάπη και ομονοία και όχι εν πολέμοις ροκετών και πυροβολισμών.» [2].
Παρόλη την αστυνόμευση που γινόταν στο Αργοστόλι για τις ρουκέτες, αυτές, δεν έλειπαν από την πασχαλινή ατμόσφαιρα, απεναντίας την συμπλήρωναν με όσα χρειάζονταν για να γίνονταν επικίνδυνα… «..Η Κυριακή του Πάσχα απέρασε με ησυχίαν. Ροκέτες όμως δυστυχώς δεν έλλειψαν, μολονότι ο κ. Αστυνόμος έκαμεν ό, τι ηδυνήθη, συνέλαβε πολλούς και περιώρισε το κακόν έθιμον. Εις το λιθόστρωτον πλησίον του φαρμακείου του κ. Τρωγιάννου συνέβη κάτι το δυσάρεστον. Παίδες τινες επετέθησαν δια ρουκετών εναντίον μιας ξένης Κυρίας διερχομένης…»[3]
Δεν έλειψαν ποτέ τα ατυχή περιστατικά τα οποία έπαθαν οι κατασκευαστές των επικίνδυνων πυροτεχνημάτων και αυτοσχέδιων ρουκετών. Μια τέτοια περίπτωση[4] ήταν και αυτή του Παναγή Σιμωτά Μαλαϊνού από τα Σαρλάτα της Λιβαθούς, ο οποίος κατασκεύαζε τα λεγόμενα χαλκούνια, είδος βαρελότου δια την Λαμπρή. Στα 1901 «…ενώ δε έτριβεν εις εν μουρτάρι τα σχετικά υλικά εξεπυρσοκρότησε το μίγμα, του έβλαψε σοβαρώς τας χείρας, του προσέβαλε τους οφθαλμούς, έθραυσε παρατυχόντα πράγματα και επλήγωσε ελαφρώς και άλλους παρισταμένους. Η σκηνή συνέβη εις το μαγαζί του Γασπαράτου Παβιόλου εις Σαρλάτα, ο τραυματισθείς δε Μαλαϊνός μετεφέρθη εις το Νοσοκομειον».
Μα και το Ληξούρι δεν έμενε πίσω στα θορυβώδη πράγματα της Λαμπριάς. Στα 1900[5] όπως και κάθε χρονιά η Ανάσταση του Χριστού ήταν πολύ θορυβώδης από τη μεριά του Ληξουρίου, τέτοια ώστε ο αρθρογράφος σε τοπική εφημερίδα να την παραλληλίζει με τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897. Το Ληξούρι κάθε που ερχόταν η Λαμπρή καργάριζε τα κανόνια του τα οποία βρισκόταν στο λιμάνι και έστελνε τα πυρά του προς το Αργοστόλι. Φυσικά ήταν αφόρητη η ατμόσφαιρα, τόσο στην παραλία όσο και στην πλατεία της πόλης, από τον πολύ καπνό και το βουητό που έκαναν οι εκατοντάδες ρουκέτες, ενόψει της Λαμπρής.
Στην παλιά λαογραφία του Ληξουρίου απέναντι στην αδελφή πόλη του Αργοστολίου, τα σμπάρα της Ανάστασης αντάριαζαν τους Ληξουριώτες που οι παλιές κόντρες με την πρωτεύουσα και τα ευτράπελα ήταν πράξεις ζωής, δράσης και ύπαρξης για τις δυο πόλεις.
Κάθε που οι Ληξουριώτες έφτανε η Λαμπρή, τα παλιά χρόνια, έως και το 1919, αλλά πιθανόν και για λίγα χρόνια μετέπειτα, σμπαράριζαν τα κανόνια ενάντια στο Αργοστόλι. Το έκαναν με κέφι για να δηλώσουν την παρουσία τους, το μπρίο τους, αλλά και να τους πουν, πως, οι της απέναντι όχθης κάτοικοι είναι φωλιασμένοι μέσα στη λάκα, δεν παίρνουν «τον αγέρα τους».
Βέβαια, οι Ληξουριώτες όπως ήταν πάντα θορυβώδεις, αλλά και σπιρτόζοι, έβρισκαν την ευκαιρία να λένε τσου Αργοστολιώτες « ωρές ειμάστενε ζωντανοί ! και εσείς που εισάστενες ωρές; Να σας αμολάρουμε και καμιά σμπαραξιά άμα λάχει … για να ξυπνήσετε;!
Και ο παραπάνω λόγος έχει την αιτία του! Είχε λοιπόν το Ληξούρι αρκετά κανόνια, δυο από αυτά ήταν «Ο Κάρλος και ο Λούτσος» .
Εκ των οποίων το ένα ονομαζόταν Κάρλος εκ του ονόματος του εργοστασίου που προερχόταν «Karlo e Figlio» (εκ της οποίας λέξεως προήλθεν ίσως η ονομασία Καρυοφίλι), το δε δεύτερο, ο Λούτσος, ήταν από άλλο ομώνυμο εργοστάσιο. Τα κανόνια τα μετέφεραν οι Ληξουριώτες παρά τους Αγ. Αποστόλους παλαιού Ενετικού πυροβολείου, όπου η περιοχή ονομάστηκε «στρατώνας» εκεί όπου σήμερον υπάρχει το νεκροταφείο της πόλης…
Τόμου ήταν Λαμπρή μαζεύονταν όλα τα αγιόπαιδα – ζιζάνια του Ληξουριού και άναβαν τον Κάρλο, που κοιτούσε προς το Αργοστόλι.
Έκαναν πρώτα να ξημερώνει Λαμπρή «Θεού κακό» στις εκκλησίες, εκείνος ο Αρχάγγελος, η ομορφοκκλησιά του Ληξουρίου, είχε μαρτυρήσει, τα στασίδια ήταν μπουκούνια, και αφού τα ζιζάνια πήγαιναν από ναό σε ναό και δώστου σμπάρα και αυτοσχέδια «πυρομαχικά», έπειτα μαζεύονταν οι παρέες και «άναβαν» τον Κάρλο και τον έκανα να βογγάει κοιτώντας το Γροστόλι.
Ακόμη και ο Γεώργιος Μολφέτας δεν άφησε το θέμα και μ’ αυτό κόσμησε τις σελίδες του στην εφημερίδα «Ζιζάνιον»…
[1] Εφημ. Η Σφήκα, αρ. φυλ. 30, 7-4-1868, σ.σ. 2-3.
[2] Εφημ. Τύπος , αρ. φυλ 9 , 29-3-1890, σελ 4.
[3] Εφημερίς Αργοστολίου, αρ. φυλ. 27, 5-4-1901, σελ 3.
[4] Ό.π. υποσημείωση 45.
[5] Εφημ. Μύδρος αρ. φυλ. 3, έτος Α.,΄16-4-1900 σ.σ. 2-3
(Μέρος από μεγαλύτερη μελέτη για τα πασχαλινά έθιμα στην Κεφαλονιά)
