Πρέπει να έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια απ’ όταν γνώρισα για πρώτη φορά τον Μιχάλη Κατσίγερα, τον “Φιλίστορα” της εφημερίδας “Καθημερινή”, που αναχώρησε για το μεγάλο ταξίδι στα 72 του. Είδα έναν ευγενέστατο και συμπαθή κύριο να διαβαίνει τη μεγάλη σιδερένια πόρτα της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης Αργοστολίου, όπου εργαζόμουν τότε. Με μεγάλη χαρά μου μίλησε για την κεφαλονίτικη καταγωγή του, για τις σπουδές θεατρολογίας που είχε κάνει στο Παρίσι, και για την έρευνα που έκανε για την ιταλογερμανική σύρραξη στην Κεφαλονιά του 1943, που οδήγησε στη σφαγή περίπου 9.000 Ιταλούς, ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου του 20ού αιώνα.
Λάτρευε την Ιστορία ο Μιχάλης Κατσίγερας, και στη στήλη του “Φιλίστορος” στην “Καθημερινή” σταχυολογούσε στιγμιότυπα από τη νεότερη ιστορία μας, όπως απεικονιζόταν στις στήλες της ιστορικής εφημερίδας. Άλλοτε μεγάλα γεγονότα της επικαιρότητας, κι άλλοτε στιγμιότυπα από αυτό που σήμερα ονομάζουμε “Μικροϊστορία”, εκείνες τις μικρές στιγμές της καθημερινότητας που σε βοηθούν να κατανοήσεις τη “μεγάλη εικόνα”. Είχε συμμετάσχει σε πολλά επιστημονικά συνέδρια και ήταν υπεύθυνος για πολλές εκδόσεις ιστορικού και αρχειακού περιεχομένου. Γοητευτικός συνομιλητής, σε συνάρπαζε με τις γνώσεις του αλλά και τη διαρκή του, σπινθηροβόλο “ανησυχία”, αυτό που κάνει τον δημοσιογράφο και τον ιστορικό ξεχωριστούς στα λειτουργήματά τους.
Για τριάντα χρόνια ο Μιχάλης Κατσίγερας ήταν μπροστά στα μάτια μας, στα περίπτερα, χωρίς να τον έχουμε δει ποτέ. Από το 1989 ήταν εκείνος που “έστηνε” την πρώτη σελίδα της “Καθημερινής”. Ακόμα κι εμείς που δεν είμαστε δημοσιογράφοι καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο είναι να φτιάξεις μια πρώτη σελίδα, ιδιαίτερα όταν αυτή δεν έχει πηχυιαίους τίτλους και τεράστιες φωτογραφίες για να τραβήξει το βλέμμα των αναγνωστών. Η “Καθημερινή” είχε πάντα ζηλευτά πρωτοσέλιδα, όπου, στα πρότυπα των μεγάλων έγκυρων εφημερίδων του εξωτερικού, μπορούσε κανείς να δει μ’ ένα διαγώνιο διάβασμα όλα τα γεγονότα της ημέρας. Ακόμα και σε εποχές ακραίας πόλωσης όπως η σημερινή, η “Καθημερινή” δεν κραύγασε ποτέ στο πρωτοσέλιδό της.
Δεν θα μπορούσαν να έχουν κραυγές οι σελίδες που δημιουργούσε ο Μιχάλης Κατσίγερας. Τον θυμάμαι σκυμμένο πάνω από τα μακρόστενα πράσινα τραπέζια της Βιβλιοθήκης να μελετάει επί ώρες πολλές κιτρινισμένες εφημερίδες και αποκόμματα παλαιότερων εποχών, να κρατάει με μια παροιμιώδη ηρεμία σημειώσεις, σαν να είχε όλον τον χρόνο δικό του. Πού να φανταστείς ότι αυτός ο ίδιος άνθρωπος έτρεχε μέσα στη ροή της επικαιρότητας που άλλαζε κάθε λεπτό για να χωρέσει σ’ ένα πρωτοσέλιδο όλη την ταυτότητα της ημέρας;
Ήταν μεγάλη τιμή μου που τον γνώρισα. Που γνώρισα έναν από τους εκπροσώπους της ελληνικής δημοσιογραφίας που νιώθω ότι φθίνει, μέσα στη χλαλοή του βομβαρδισμού αδιασταύρωτων ειδήσεων, της προχειρότητας, και της χαμηλής ποιότητας. Γνώρισα έναν δημοσιογράφο με βαθιά γνώση της ιστορίας και ουσιαστική μόρφωση γύρω από την Ιστορία, τον πολιτισμό, τις τέχνες.
Γιατί αυτό είναι ο δημοσιογράφος. Αυτό προϋποθέτει η ευθύνη του να αρθρώνεις δημόσιο λόγο που απευθύνεται σε μεγάλα ακροατήρια. Καλλιέργεια, επιμονή στη διασταύρωση και στη λεπτομέρεια. Γνώση.
Από τον σημερινό δημόσιο λόγο, γεμάτο μαργαριτάρια, ημιμάθεια και προκατάληψη, θα λείψει αυτή η ήρεμη αλλά ουσιαστική φωνή. Για έναν “Φιλίστορα” είναι κάπως αμήχανη η στιγμή που τον βλέπεις να γίνεται ο ίδιος Ιστορία.
Ηλίας Τουμασάτος
