Του Γαβριήλ Μανωλάτου*
Μετά την αποτυχία επίτευξης συμφωνίας για τη ρύθμιση του ελληνικού χρέους στο Ευρωγκρούπ (οι υπουργοί οικονομικών της ευρωζώνης) της 22 Μαΐου ακούγονται πολλά για το πώς θα μπορέσει να αντιδράσει η Ελλάδα εάν και στο επόμενο Ευρωγκρούπ στις 15 Ιουνίου δεν επιτευχθεί σχετική συμφωνία. Μέχρι αθέτηση πληρωμής των δανειακών υποχρεώσεων της Ελλάδος συζητείται, ενώ επανέρχονται στο προσκήνιο οι όροι «απεχθές χρέος» και «επαχθές χρέος». Τι σημαίνουν οι όροι αυτοί; Είναι έννοιες με διεθνή νομική αποδοχή; Η Ελλάδα, θα μπορούσε να επικαλεστεί τους όρους αυτούς ώστε να αρνηθεί να πληρώσει έστω ένα μέρος από το βαρύ διεθνές χρέος της; Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ως απεχθές ή επαχθές και να χρησιμοποιηθεί ως ασπίδα σε μία νομική διαμάχη για την διαγραφή του. Είναι άραγε πραγματικότητα ή μύθος; Είναι το ελληνικό χρέος νόμιμο ή παράνομο;
Στη συνέχεια, θα εξηγήσουμε τι είναι το «Απεχθές Χρέος» και τι το «Επαχθές Χρέος» ενώ για το αν η Ελλάδα θα μπορούσε να επικαλεστεί τις έννοιες αυτές ώστε να αρνηθεί να πληρώσει μέρος τουλάχιστον από το χρέος της, θα το αφήσουμε να το διερευνήσουν και να το αποφασίσουν οι κυβερνόντες τη Χώρα μας.
Απεχθές Χρέος Odious Debt
Απεχθές σημαίνει επονείδιστο, ανήθικο, αντιπαθές, μισητό.
Πρόκειται για θεωρία του Διεθνούς Δικαίου η οποία υποστηρίζει ότι οι οφειλές του δημόσιου χρέους μιας χώρας που δημιουργήθηκαν από ένα καθεστώς, για σκοπούς μη εθνικού συμφέροντος, δεν θα πρέπει να είναι εκτελεστές, δηλαδή, δεν θα πρέπει να καταβάλλονται.
Η θεωρία ή το δόγμα του απεχθούς χρέους θεμελιώθηκε από τον ρωσικής καταγωγής καθηγητή νομικής Αλεξάντερ Σακ (Alexander Sack) το 1927, ο οποίος δίδασκε στο Παρίσι. Ο Σακ θεμελίωσε τη θεωρία του βασιζόμενος σε ιστορικά παραδείγματα. Ένας λαός δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει χρέη τα οποία δεν ήταν σε όφελός του και ξεκίνησε με την άρνηση της σοβιετικής κυβέρνησης το 1921 να πληρώσει τα τσαρικά χρέη με την αιτιολογία ότι «κανένας λαός δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει την αξία των αλυσίδων που ο ίδιος φορούσε στην διάρκεια των αιώνων».
Για να θεωρηθεί απεχθές το δημόσιο χρέος μιας χώρας θα πρέπει:
α. ο δανεισμός να έχει γίνει με ανήθικο τρόπο και χωρίς την ουσιαστική συγκατάθεση του λαού της χώρας,
β. τα δάνεια να σπαταλήθηκαν σε δραστηριότητες μη συμφέρουσες το λαό και τη χώρα και
γ. οι πιστωτές να γνώριζαν τα ανωτέρω.
Η θεωρία του απεχθούς χρέους μετατοπίζει την επιχειρηματολογία της μη πληρωμής του δημόσιου χρέους μιας χώρας από το αν μπορεί να πληρώσει (επαχθές χρέος) στο αν πρέπει να πληρώσει.
Πολλές κυβερνήσεις και κινήματα, έχουν αξιοποιήσει στο παρελθόν το δόγμα του απεχθούς χρέους. Το απεχθές χρέος είναι επομένως μια πραγματικότητα και όχι μύθος και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από την Ελλάδα αν συντρέχουν βεβαίως οι συγκεκριμένοι λόγοι. Οι κυβερνόντες ας εξετάσουν εάν συντρέχουν οι λόγοι.
Επαχθές Χρέος Onerous Debt
Επαχθές χρέος είναι το βαρύ, το ασήκωτο, το αβάσταχτο χρέος, το οποίο σε περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής εφαρμόζεται το πτωχευτικό δίκαιο με τις διάφορες μορφές αναδιάρθρωσης που καθορίζουν οι πιστωτές. Ένα κράτος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την πληρωμή χρέους επικαλούμενο την «κατάσταση ανάγκης» (state of necessity) η οποία υιοθετείται από την Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου του ΟΗΕ και αναφέρει ότι «ένα κράτος δεν μπορεί να κλείσει τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα δικαστήρια, να διαλύσει την αστυνομία, να παραμελήσει τις δημόσιες υπηρεσίες και να εκθέσει το λαό του σε συνθήκες χάους και αναρχίας, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους δανειστές του, αλλοδαπούς ή ημεδαπούς».
Και σε αυτή την περίπτωση επομένως πρόκειται για μια πραγματικότητα και όχι για μύθο και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από την Ελλάδα για να αρνηθεί να πληρώσει μέρος του δυσβάσταχτου χρέους της εξαιτίας του οποίου εξαθλιώθηκε ο ελληνικός λαός.
Στην περίπτωση της Ελλάδος, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υποστηρίζει ότι το δημόσιο χρέος της χώρας δεν είναι βιώσιμο. Αυτό είναι μια παραδοχή ότι πρόκειται για επαχθές χρέος.
Εναπόκειται στους κυβερνόντες να διερευνήσουν και να αποφασίσουν αν συντρέχουν οι λόγοι ώστε τμήμα, τουλάχιστον, του ελληνικού χρέους να κηρυχτεί επαχθές και επομένως μη πληρωτέο.
Για τα σχόλιά σας ή για παρατηρήσεις γράψετε: gamanol@teiath.gr
*Ο Γαβριήλ Μανωλάτος είναι καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας και Χρηματοδοτικής Διοίκησης
