Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού
Καλώς μας ήρθες Αύγουστε, όγδοε μήνα του έτους μας.
Λέμε στην Κεφαλλονιά μας πολλά για σένα, και είναι αλήθεια, πως, είσαι ο μήνας της ξεκούρασης, της χαράς, της επικοινωνίας, των μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, της δεκαπενθήμερης νηστείας, της λυπητερής μνήμης, της μνήμης των σεισμών, του θανάτου και της ζωής το αγκάλιασμα, ο μήνας της Παναγίας μας και ο μήνας της αποδημίας του Αγίου Γερασίμου… και τόσα άλλα που σού δίνουν ιδιότητες και χαρακτηριστικά.
Σφραγίζεις το καλοκαίρι μας, αφού είσαι ο τρίτος μήνας της εποχής αυτής.
Λέει για σένα η ιστορία, πως ο αυτοκράτορας Αύγουστος σ’ έβαλε σε αυτή τη θέση, για να τιμήσει τον θάνατο της Κλεοπάτρας, η οποία, όπως λέγεται, έθεσε τέλος στη ζωή της στις 12 Αυγούστου του 30 π.Χ., αν και ο ακριβής λόγος του θανάτου της καλύπτεται από μυστήριο. Κατά το Βυζαντινό ημερολόγιο που ακολουθεί ακόμη και σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία, και το οποίο αρχίζει τον Σεπτέμβριο, ήσουν ο τελευταίος μήνας του χρόνου κι έτσι η 31 Αυγούστου γιορτάζονταν ως παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Μα δε με νοιάζουν τα ιστορικά στοιχεία, παρί τα κεφαλλονίτικα «πορίσματα» που «σέρνουν» μέσα στο χρόνο την πείρα των παλαιοτέρων μας. Δηλαδή, αυτά που ο λαός τα λέει παροιμίες και μας διδάσκουν για σένα, αλλά και μας δείχνουν το πώς συμπεριφέρεσαι στις 31 ημέρες που αντέχεις στο χρόνο σου.
Έτσι, σε θεωρούμε στην κεφαλλονίτικη λαογραφία ως το μήνα κλειδί σε σχέση με τον Μάρτιο. Αν δηλαδή ο Μάρτιος είναι ήπιος – καλοκαιρινός, τότε θα αρχίσει ο καιρός σου να δείχνει σημάδια χειμωνιάτικα.
Στις περιοχές, της Σάμης και της Πυλάρου λένε για σένα τις ακόλουθες παροιμίες:
«Από του Μαρτιού καλοκαιριού κι απ’ Αύγουστο χειμώνα»
«Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεγκούνι»
Και οι δυο παροιμίες χαρακτηρίζονται ως μετεωρολογικές και ενημερώνουν για το πώς θα έχει η αυγουστιάτικη κατάστασή σου, όταν οι κλιματικές συνθήκες τον Μάρτιο είναι καλοκαιρινές.
Βέβαια, τίθεται το ερώτημα αν αυτές οι μετεωρολογικές παροιμίες ισχύουν σήμερα, που το κλίμα στον πλανήτη όλο και αλλάζει και μάλιστα ραγδαία. Αλλά εσύ εκεί, σού αρέσει να μας δείχνεις το αεράκι σου, το δροσερό.
Άλλες κεφαλλονίτικες παροιμίες μιλάνε για τις αυγουστιάτικες γεωργικές δουλειές σου, σε σχέση με τους υπόλοιπους μήνες και άλλες τονίζουν την ομοιότητα σου αλλά και τη διαφορά που έχεις με αυτούς.
«Να μουν το Μάη μπιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης
και μες στο μισοχείμωνο λεχώνα στο κρεβάτι» -Παλική
«Τ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια» -Σάμη
«Περνώντας ο δεκαπενταύγουστος, γνοιάσου για το χειμώνα»- Ομαλά
«Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού, τα δυο καλά φεγγάρια, -Ελειός
Στο νησί μας που είσαι αγαπητός και ονομαστός μας έχεις πολλά και καλά πανηγύρια. Δεν θα αναφέρω εδώ τους τόπους που εορτάζουν, γιατί είναι πολλοί, αλλά ότι εσύ, χαίρεσαι με τις εκφράσεις τις θρησκευτικές και τις κοσμικές που γίνονται σε όλα αυτά. Θα αναφέρω μόνο κάποιες από τις εορταστικές ημερομηνίες σου:
Στις 6 Αυγούστου της «Μεταμόρφωσης του Σωτήρος», στις 11 Αυγούστου «Το θαύμα του Αγίου Σπυρίδωνα». στις 15 Αυγούστου της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου», στις 16 Αυγούστου της «Κοιμήσεως του Αγίου Γερασίμου», στις 23 Αυγούστου της «Αποδόσεως της Κοιμήσεως της Θεοτόκου» , στις 24 Αυγούστου, η «Ανακομιδή του Σκηνώματος του Αγίου Διονυσίου» και στις 27 Αυγούστου «Του Αγίου Φανουρίου»…
Μέσα σε όλα αυτά τα πανηγύρια σου, που γιορτάζουν τόσοι τόποι στην Κεφαλονιά μας, μας κάνεις να νιώθουμε διαφορετικοί, να χαιρόμαστε τη θρησκευτική κατάνυξη, τις εορτές της μυριοεπώνυμης Παναγιάς μας, τη σύναξή μας στην εκκλησιά του Αγίου μας στα Ομαλά και το κατανυκτικό λιτάνεμα του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Γερασίμου, εκεί στον πλάτανο της κοιλάδας του. Μα δεν μπορώ να ξεχάσω, πως εσύ είσαι ο μήνας που η Κυρά, η Παναγιά η Περλιγκού στο Ληξούρι θέλει τα σμπάρα της, «τσι φωτιές της» και κάθε χρόνο κορυφώνει τη φωταψία της όλο και πιο δυνατή.
Στα πολλά ακόμη που για σένα υπάρχουν, ω Αύγουστε, του χρόνου είσαι το σταφυλικό παιδί, που δίνεις και της ζωής το θέριεμα και του θανάτου λύση. Έτσι σε χάραξε ο χρόνος, η ιστορία και η πείρα των ανθρώπων στο γύρισμα της γης, και αυτό εσύ το δείχνεις με τις « μεταμορφώσεις και τις θανάσιμες» εορτές του Χριστού μας και της Παναγιάς μας. Και έπειτα, σε διαδέχεται ο Σεπτέμβριος, που δίνει το
ξαναγέννημα στη φύση, στη ζωή, στον ουρανό, μα πάνω απ’ όλα το δίνει με τη γέννηση της Θεοτόκου μας, στις 8 του Τρυγητή μας.
Και μέσα στις ιερές παρακλήσεις προς την Παναγιάς μας, μέσα σε μέρες νηστείας, έρχονται μνήμες και βιώματα στους παλιότερους, για τους σεισμούς του 1953. Τότε ήσουν πικρός και μηδενικός για το νησί μας. Ήταν 9 του μήνα σου, Αύγουστε, που καθώς οι μέρες κυλούσαν στης ζωής την ηρεμία, ένα «υποχθόνιο ρέψιμο της γης» έκαμε την αρχή του. Στις 12 του μηνός σου τότε, συνεχίστηκε κυρίαρχο το χτύπημα και πήρε την πνοή του τόπου μας, μας ρήμαξε. Δεν ξέρω αν έχω δίκιο, Αύγουστε καλέ μου μήνα, αλλά οι νεότεροι που κουβαλάμε τις μνήμες των πατέρων μας για κείνους τους σεισμούς, ίσως εκείνος ο σεισμός να ήταν σωσμός …
Γυρίζω στη γη σου, στις μέρες σου και στους καρπούς σου που σου έδωσαν πολλά ονόματα. Σού έχουν δώσει διάφορες λαϊκές ονομασίες, όπως -Συκολόγος, Τραπεζοφόρος και Διπλοχέστης- και αυτές αναφέρονται κυρίως στην αφθονία των καρπών σου: «Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές το χρόνο».
Όσο για τσι γεωργικές δουλειές «που μας φορτώνεις και τσι κάνει δουλείες» σου τσι αναφέρω σύντομα. Σε πολλά μέρη συνεχίζονται τα αλωνίσματα, καίγονται οι καλαμιές, μαζεύονται τα καλαμπόκια κι αρμαθιάζονται ή ξηραίνονται κρεμαστά, αλλά και τα σκόρδα και τα κρεμμύδια. Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν τις κυψέλες τους στα πεύκα. Σπέρνονται τα καρότα, σπανάκια τα μαρούλια μα πάνω από όλα καθαρίζονται τα βαρέλια και τα άλλα αγγεία για την αποθήκευση του κρασιού… γιατί αρχίζει ο τρύγος (ανάλογα την περιοχή) και λιασίματα στ’ αλώνια.
Οι δώδεκα πρώτες ημέρες σου Αύγουστε, ονομάζονταν και «μερομήνια», γιατί έλεγαν ότι προλέγουν τον καιρό όλου του χρόνου: «κάθε ημέρα κι ένας μήνας». Οι μέρες αυτές ήσαν επίσης γνωστές και ως «δρίμες». Τις μέρες αυτές δεν έπρεπε να πάει κάποιος στη θάλασσα για μπάνιο, ούτε να πλύνεις, ούτε να κόψεις σταφύλια και σύκα.
Είπα… να τελειώσω τη γραφή μου αλλιώς, σαν επίλογου σφραγίδα. Έτσι στέκομαι κριτικά στα πανηγύρια σου, ιδίως της Παναγιά μας, που τελούνται παραδοσιακά στο απόγειο του καλοκαιριού σου, εφόσον έχει ο κύκλος της παραγωγής φτάνει στο τελικό σημείο του. Τα πανηγύρια σου Αύγουστε, που σπατάλη τελετουργική είναι, αποτελούν επικοινωνιακά γεγονότα, θεμέλια και μνήμες λαού, φερμένα τούτα τα στοιχεία από την αρχαιότητα και δίνουν χαρές συνόλου της ζωής.
Όχι, δεν το ξέχασα, να πω για «στης θάλασσας… το σωματικό μας κύλισμα», το μπάνιο μας, που στις αυγουστιάτικες μέρες σου συνεχίζουμε να το απολαμβάνουμε…
Μην ξεχνάς Αύγουστε, καλέ μου μήνα, πως χρόνια το φωνάζω ό, τι στο Ληξούρι μας δεν ισχύει «Πυρ, γυνή και θάλασσα», αλλά ΠΥΡ.. ΓΥΜΝΟΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ!!!
Καλόν μας Αύγουστο!
Τρύγος στα Μαντζαβινάτα, γυναίκες από Καμιναράτα
