Tου Γιάννη Βαρούχα
Με αφορμή την 74η επέτειο του «ΟΧΙ», θεωρώ ότι θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε ορισμένα από τα «βήματα» που μας οδήγησαν στο να εγκαταλείψουμε την ουδετερότητα και να ενταχθούμε στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και στο πλευρό των δυνάμεων της «Συνεννόησης» ή της «Αντάντ» όπως καθιερώθηκε να λέγεται από τη γαλλική γλώσσα(Entente).
Το πρωινό της 14ης Αυγούστου του 1940, ο υποπλοίαρχος Τζουζέπε Αϊκάρντι αποπλέει απ’ την ιταλοκρατούμενη Λέρο ως κυβερνήτης του υποβρυχίου «Delfino». Η αποστολή αυτής της επιθετικής περιπολίας ήταν διττή καθώς περιελάμβανε αφενός την καταστροφή αξιόμαχων μονάδων του ελληνικού στόλου, και αφετέρου να θέσει σε δοκιμασία τη στάση της ουδετερότητας της Ελλάδας έναντι των διελεύσεων των βρετανικών πλοίων απ’ το Αιγαίο. Οι ιταλικές τορπίλες θα βρουν το πρωί της 15ης Αυγούστου το γηραιό και ελαφρύ καταδρομικό «Έλλη» το οποίο συμμετείχε στον εορτασμό της Παναγίας στο νησί της Τήνου. Ο Μεταξάς στις δηλώσεις του θα κάνει λόγο για πυρά άγνωστου υποβρυχίου παρότι γνώριζε πολύ καλά ότι οι τορπίλες ήταν ιταλικές σύμφωνα με τα θραύσματα που είχαν αφήσει πίσω τους. Μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τη στάση αυτή θεωρώντας ότι δεν ήθελε να προκαλέσει το Μουσολίνι προκειμένου να μην του δώσει αφορμή για να επιτεθεί στην Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου του 1940 θα υπάρξει ύφεση στις προκλήσεις των Ιταλών και, μάλλον, μετά από παρέμβαση των Γερμανών οι οποίοι δεν επιθυμούσαν να ανοιχτεί νέο μέτωπο στην ΝΑ Ευρώπη. Ωστόσο, απ’ τα τέλη του Σεπτέμβρη μέχρι τις 28 Οκτωβρίου, οι φραστικές προκλήσεις μέσω του ιταλικού τύπου αλλά και ορισμένες επιθέσεις της ιταλικής αεροπορίας εναντίον ελληνικών πλοίων, έδειχναν ότι ο Μουσολίνι ετοιμαζόταν για πόλεμο ερήμην του Χίτλερ. Όταν στις 11 Οκτωβρίου οι Γερμανοί εισέβαλλαν στη Ρουμανία, ο Μουσολίνι εξοργίστηκε και φέρεται να είπε πως ο Χίτλερ θα έπαιρνε την απάντησή του καθώς θα μάθαινε απ’ τις εφημερίδες για την κατάληψη της Ελλάδας απ’ τον εταίρο του. Ασφαλώς, και όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, ο Ιταλός δικτάτορας λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο…
Στις 15 Οκτωβρίου η ανώτατη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της Ιταλίας συνεδριάζει στο Παλάτσο Βενέτσια της Ρώμης. Το θέμα της σύσκεψης είναι ένα : Η εισβολή στην Ελλάδα. Ο Ντούτσε ζήτησε απ’ το στρατηγό Βισκόντι Πράσκα μία εκτίμηση της κατάστασης. Ο Ιταλός στρατηγός τοποθετήθηκε υπέρ της εισβολής εκτιμώντας μία άνετη επικράτηση, καθώς έβρισκε ότι οι αριθμοί του ελληνικού στρατεύματος ήταν σαφώς υποδεέστεροι του ιταλικού(αναλογία επιτιθέμενων και αμυνόμενων στην Ήπειρο : δύο προς ένα). Παράλληλα υπολόγισε την εξόντωση των ελληνικών δυνάμεων εντός δύο εβδομάδων, αγνοώντας τις επιφυλάξεις του στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο ο οποίος θεωρούσε ότι οι διατιθέμενες δυνάμεις ήταν ανεπαρκείς για το σχεδιαζόμενο εγχείρημα. Η ιστορία δικαίωσε τις ανησυχίες του Μπαντόλιο.
Το χάραμα(στις 2:45) της 28ης οκτωβρίου, ημέρα Δευτέρα, ο κόμης και πρεσβευτής της Ιταλίας στην Ελλάδα, Εμμανουέλε Γκράτσι, καταφτάνει στην Κηφισιά και στην οικία όπου διέμενε ο γεννημένος στην Ιθάκη Ιωάννης Μεταξάς. Ο τελευταίος τον υποδέχεται με τη ρόμπα του και ακολουθεί ένας τόσο σύντομος όσο και περιεκτικός διάλογος. Ο Ιταλός πρεσβευτής καταθέτει τελεσίγραφο εκ μέρους της ιταλικής κυβέρνησης στο οποίο η απάντηση που δίνει ο Μεταξάς είναι το γνωστό «ΌΧΙ». Η Ελλάδα είχε περάσει το Ρουβίκωνα. Στις 5 και 30 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, το ιταλικό πυροβολικό παίρνει διαταγή για την έναρξη του πυρός με όλες του τις δυνάμεις ενάντια στο ελληνικό μέτωπο. Ο πόλεμος για τη χώρα μας, ήταν πλέον γεγονός.
ΥΓ1 : Η άλογη και απρόκλητη βία που δέχθηκε η πατρίδα μας με τη βύθιση του «Έλλη» τελικά λειτούργησε ως μπούμερανγκ για τους Ιταλούς, οι οποίοι δεν κατάφεραν μεγάλη ζημιά στο στόλο μας ενώ παράλληλα μας ένωσαν με τη φασιστική συμπεριφορά τους.
ΥΓ2 : Ο συνδυασμός της υπερτίμησης των ιταλικών δυνάμεων με την υποτίμηση των ελληνικών, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που τους οδήγησε τελικά στην οδυνηρή ήττα.
ΥΓ3 : Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο Ι.Μ. ήταν εξαιρετικά δραστήριος και ικανός. Οι Έλληνες αναγκαστικά συσπειρώθηκαν κάτω απ’ τη διοίκησή του, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, μέχρι και το θάνατό του. Ωστόσο, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι όλες αυτές οι ιδιότητές του δεν του αφαιρούν και μία άλλη που κατείχε, αυτή του Δικτάτορα.
ΥΓ4 : Αξίζει και πρέπει ακόμη να σημειωθεί πως η απάντηση του Ι.Μ. απέναντι στο ιταλικό τελεσίγραφο ήταν μία απόφαση αντικειμενικά πατριωτική, μα και προσωπική. Στο προσωπικό του ημερολόγιο έγραφε στις 30 Οκτωβρίου : «Με ανησυχεί η υπεραισιόδοξος κοινή γνώμη», ενώ στους δημοσιογράφους δήλωνε ότι η Ελλάδα θα πολεμήσει για τη δόξα και όχι για τη νίκη. Παράλληλα, στη συνάντησή του με τον Ιταλό πρέσβη έλεγε ότι αν δεχόταν το τελεσίγραφο, θα έχανε την επικοινωνία με το Βασιλιά, τους Υπουργούς και το Γ.Ε.Σ. μέσα σε τρεις ώρες. Με λίγα λόγια, θα έχανε τη διοίκηση. Υπάρχουν λοιπόν ιστορικά στοιχεία που συνηγορούν στ’ ότι ο Ι.Μ. δεν πίστεψε στο «Όχι» – σε αντίθεση με τον ελληνικό λαό που και το πίστεψε και το υλοποίησε – αλλά οδηγήθηκε σε αυτό προς υπεράσπιση του καθεστώτος του. Γνωρίζοντας πλέον αυτά τα στοιχεία, μπορούμε να εκτιμήσουμε με έναν τέλεια διαφορετικό τρόπο τη φράση «Ώστε έχουμε πόλεμο», που φέρεται να είπε δις ο Ι.Μ. εκείνο το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου στο σπίτι του στην Κηφισιά…
