Του Γεράσιμου Γαλανού
Ηλίας Α. Τσιτσέλης ( 1850-1927)
90 χρόνια από το θάνατό του
1927-2017
Καταγόμενος από το Ληξούρι, ήταν, «υιός Αγγέλου και Ρεγγίνας Γ. Πινιατόρου, γεννηθείς το 1850 εν Πλατυμπόρω» Παλική όπως αναφέρει σε συνοπτικό σημείωμα στην αυτοβιογραφία του.
Αυτοπροσδιορίζεται στην αναφορά του στα Σύμμικτα ως «δημοσιογράφος, λαογράφος και ιστοριοδίφης». Αποτελεί δε βάση για τη λαογραφία και ιστορία του Ιονίου χώρου, ιδίως της Κεφαλληνίας μέσα από το τρίτομο έργο του Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, καθώς και για τις πολλές και ποικίλες στη θεματογραφία τους, μελέτες του. Τεκμηριωμένος και προσεγμένος στις ιστορικές του αναφορές, αποτελεί η προσωπικότητά του και το έργο του σημείο αναφοράς για τους νέους μελετητές και ερευνητές της ιστορίας και λαογραφίας του νησιού μας και όχι μόνο, λόγω που πέρα από το τρίτομο έργο του, υπάρχουν περίπου 100 δημοσιεύσεις του σε επιστημονικά περιοδικά ή στον αθηναϊκό και τοπικό τύπο, και αποτελούν υλικό πολύτιμο, που ήταν καρπό ερευνητικής του διαδικασίας.
Η οικογένειά του φρόντισε τη διάσωση και τη μελέτη του σημαντικού Αρχείου του, ιδίως ο εγγονός του, ο αγαπητός σε όλους μας Ηλίας Α. Τσιτσέλης, που σε αυτό φιλοξενούνται αρκετοί φάκελοι με την αλληλογραφία του με προσωπικότητες του ελλαδικού χώρου και΄τα χειρόγραφα των Συμμίκτων
Ο σπουδαίος ιστοριοδίφης στέκεται θεμέλιο εθνικό στην εποχή του, η οποία υπήρξε για το Ελλαδικό χώρο και τον Ιόνιον , περίοδος μεταβατική ως προς την ανάστασή του και την ορθοπόδησή του μέσα από τα πολλά δεινά , καθώς υπήρξαν μεγάλες και αντικρουόμενες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές μιας ταραγμένης για την πατρίδα περίοδο.
Το έργο του χαρακτηρίζεται εθνικό και από το τοπικό πάθος απλώνεται σε όλη την Ελλάδα και σήμερα μνημονεύεται ποικιλοτρόπως. «Συγκρατεί» την ελληνική εικόνα και την ψυχή ενάντια στην εθνική αλλοτρίωση σε κρίσιμες περιόδους που ελλοχεύουν για εδαφικές και εθνικές ανακατατάξεις. Το έργο δε καλύπτει μια από τις κρισιμότερες περιόδους της ελληνικής ιστορίας (1850-1927), από την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα (1864) ως την εθνική συμφορά του 1897, και τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Να τη γράφει στον πρόλογό του πρώτου τόμου των Συμμίκτων. «…Εν ταις του Αίμου χώραις επίμονος διεξάγεται πάλη μεταξύ διαφόρων εθνοτήτων διεκδικουσών την χώραν εκείνην, και ο Ελληνισμός δολίως υπονομεύεται και απειλείται επικινδύνως, αν μη και η ιστορία, η εθνολογία και η λαογραφία προσέλθωσιν αυτώ αρωγοί διά του φωτός και του κύρους της αληθείας. Το της Εκκλησίας σκάφος ήτις δια των λυγρών της δουλείας χρόνων συνεπορεύθη και συνήθλησε μετά του έθνους δεινώς κλυδωνίζεται, γοεράς δ’ εκπέμπουσι, οι μόνον χρήμασι και πολιτικαίς ενεργείαις , αλλά και επιστήμης πορίσμασι κραυγάς και φωναίς πραγμάτων. Το γλωσσικόν ζήτημα διαιρεί εις αδιαλλάκτους σχολάς τους λογίους, αι δε λαογραφικαί εξαιρέτως έρευναι κατά πολύ θα συντελέσωσιν εις την διαλεύκασιν. Η νεωτέρα γραμματολογία είνε ελλιπής, πολλοί δεν λόγιοι και σχολαί μένουσιν έτι κεκρυμμένα εν αρχείοις και έργα τις οίδε πόσα και οία σήπονται εν τη κόνει, Τα όρια του Ελληνισμού δεν είναι ακριβώς γνωστά, η Μικρασία μάλιστα μόλις προ ολίγων ετών ήρξατο ερευνωμένη προσηκόντως υπό φιλιστόρων και λογίων Ελλήνων. Και πνεύμα λοιπόν ανωτέρων ευγενών ιδεωδών οδηγησάτω ημάς ερρωμενέστερον εις γνώσιν και επισκόπησιν του εθνικού πολιτισμού, εν πάσαις αυτού ταις απόψεσι και λεπτομερείαις. Και διά των όπλων της ειρήνης προασπίσωμεν το μέλλον της κοινής πατρίδος»…
Πέρα από τους δυο πρώτους τόμους του ιστοριοδίφη Ηλία Τσιτσέλη, την ταξινόμηση του Αρχείου του και την έκδοση του τρίτου τόμου, την οφείλουμε στον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Γεώργιο N. Μοσχόπουλο, ο οποίος μετά από κοπιώδες επιστημονικό τόλμημα οργάνωσε σε σώμα ότι από τα αδημοσίευτα κείμενα και κατάλοιπα υπήρχαν με αποτέλεσμα να δημοσιεύσει τον ανέκδοτο τρίτο τόμο των «Κεφαλληνιακών Συμμίκτων». Στον 3ο τόμο περιλαμβάνονται 12.000 και πλέον λημμάτων «Γλωσσάριον Κεφαλληνίας», το «Λεξιλόγιον Ξένων και Ξενοφανών Λέξεων της εν Κεφαλληνία Λαλουμένης» και πλειάδα λαογραφικών καταλοίπων με δημοτικά τραγούδια, δεισιδαιμονίες, ξόρκια και παροιμίες της Κεφαλληνίας…
Ευρύτερα, θα λέγαμε, πως με το έργο του, ο ιστοριοδίφης Ηλίας Α. Τσιτέλης συναντά , τον Σπυρίδων Ζαμπέλιο, τον Σπυρίδων Λάμπρο, τον Κωνσταντίνο Σάθα, τον Νικόλαο Πολίτη και άλλους λαογράφους, ιστοριοδίφες και ερευνητές, και αναζητεί, όπως και αυτοί, την Ελλάδα, τις παραδόσεις, την ταυτότητα, τα δημοτικά άσματα, τα στοιχεία της γλώσσας. Μας λέει λοιπόν την αλήθεια στον πρόλογό του, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στη γλώσσα ενός λαού για να έχει αυτός ταυτότητα και πορεία. Σύμμικτα 3ος τόμος «Θέλεις να μάθης όσον οιόν τε ακριβώς την ιστορίαν και τον χαρακτήρα ενός λαού; Ερεύνησον προπάντων την γλώσσαν του. Αι λέξεις πολλά λαλούσι και φωτίζουσιν ικανώς τας σκοτεινάς σελίδας του παρελθόντος. Συλλέγωμεν λοιπόν τας λέξεις. Φιλοσοφήσωμεν επ’ αυτών. Είναι τούτο έργον εξαιρέτως εθνικόν».
