Του Γαβριήλ Μανωλάτου*
ΜΕΡΟΣ 3Ο
ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ Ή ΑΡΓΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Στο προηγούμενο άρθρο μας με θέμα Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ αναφερθήκαμε στην ασυγχώρητη επιπολαιότητα και στη μεγάλη ανευθυνότητα που υπεύθυνοι και κυβερνόντες χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν ένα τόσο μεγάλο εθνικό θέμα, δηλαδή ενδεχόμενη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα, σαν μέσο προπαγάνδας και εκφοβισμού του λαού, μόνο και μόνο για να υπάρξουν εκλογικά αποτελέσματα. Ο τύπος και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης οργίαζαν κυριολεκτικά γύρω από το θέμα, καθιστώντας το ταμπού απαραβίαστο και ιεροσυλία πρώτου βαθμού, για οποιαδήποτε αναφορά ή συζήτηση περί δραχμής. Υποστηρίξαμε ακόμα, ότι η κυβέρνηση θα πρέπει, σοβαρά και μελετημένα, να βάλει στη φαρέτρα των διαπραγματεύσεων και πιθανή μετάβαση σε εθνικό νόμισμα.
Θα πρέπει επιτέλους να αποφασίσουμε. Θα πρέπει να επιλέξουμε εμείς και όχι να παρασυρθούμε σε μιαν έξοδο από το ευρώ. Γιατί έτσι και αλλιώς, προχωρούμε προς την έξοδο από το ευρώ και θα επέλθει καταιγίδα. Πρέπει να προετοιμαστούμε για να αντέξουμε την καταιγίδα. Και πρέπει να επιλέξουμε μεταξύ μιας πρόσκαιρης καταιγίδας ή ενός αργού αλλά βέβαιου θανάτου…
Τι όμως περιλαμβάνει η καταιγίδα; Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε; Μήπως θα μας συντρίψει η καταιγίδα; Μήπως είναι καλύτερα να μείνουμε στο Ευρώ και ας πεθάνουμε σιγά σιγά;
Ο Αργός Θάνατος
Η Ελλάδα βρίσκεται εγκλωβισμένη σε αδιέξοδο όσο μένει στο ευρώ και ακολουθείται η ίδια πολιτική και όσο δεν αναπροσαρμόζεται το υπέρογκο χρέος της.
Η Ελλάδα είναι πιασμένη σε δόκανο, που αν δεν απαγκιστρωθεί θα επέλθει η κατάρρευση και ο θάνατος. Η απαγκίστρωση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
- Με ριζική αλλαγή της πολιτικής της στενότητας και της εσωτερικής υποτίμησης και με ταυτόχρονη ριζική αναπροσαρμογή του χρέους ή
- Με επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και αθέτηση πληρωμής κάποιας κατηγορίας από το υφιστάμενο βαρύ χρέος.
Στην πρώτη περίπτωση, με την παραμονή της χώρας στο ευρώ, για να αλλάξει η πολιτική της ύφεσης θα πρέπει να συναποφασιστεί με τους εταίρους μας. Η Ελλάδα δεν το μπορεί μόνη της. Για τον απλούστατο λόγο, ότι δεν έχει δικό της νόμισμα δεν έχει δική της Κεντρική Τράπεζα. Τα δεδομένα όμως, δε είναι ενθαρρυντικά ως προς τις προθέσεις των εταίρων μας για μια ενδεχόμενη αλλαγή της πολιτικής της ακραίας λιτότητας που έχουν επιβάλει στη χώρα μας. Με αυτή την πολιτική δεν πρόκειται η Ελλάδα να ξεπεράσει το πρόβλημα ούτε να αποφύγει την κατάρρευση. Ο λαός θα αργοπεθαίνει η Ελλάδα θα αργοπεθαίνει, μέχρι να έρθει η κατάρρευση. Ποτέ στην ιστορία των εθνών, πουθενά στον κόσμο, δεν έχει υπάρξει τόσο βαθειά οικονομική και κοινωνική κρίση και συγχρόνως, τόσης μεγάλης διάρκειας, όσο η κρίση που βιώνει η χώρα μας και ο ελληνικός λαός.
Οι πολιτικοί της χώρας, θα πρέπει να είναι σε θέση να μπορούν να αξιολογήσουν εάν υπάρχει πρόθεση των εταίρων μας για μια ριζική αλλαγή των ακολουθούμενων πολιτικών της ακραίας λιτότητας. Αν κρίνουν ότι οι εταίροι μας δε θα επιτρέψουν τις απαιτούμενες αλλαγές, τότε οι πολιτικοί μας θα πρέπει να πάρουν την απόφαση για απαγκίστρωση από το δόκανο που είμαστε εγκλωβισμένοι. Η απόφαση είναι μεγάλη, τα αποτελέσματα δύσκολα σε χειρισμούς και έλεγχο. Όμως η άλλη επιλογή είναι η αναπόφευκτη κατάρρευση, ή στην καλύτερη περίπτωση η αιώνια υποτέλεια και η διαρκής εξαθλίωση του λαού και της κοινωνίας.
Αυτό που έχει μπροστά της η χώρα μας είναι να πάρει τη μεγάλη απόφαση. Να πάρει τη σκληρή απόφαση. Πρέπει η Ελλάδα να το καταλάβει. Πρέπει οι έλληνες να το καταλάβουν ότι αν δε βγούμε από τη νομισματική ένωση, με αυτές τι πολιτικές που επιβάλλονται, είμαστε καταδικασμένοι σε διαρκή εξαθλίωση. Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη. Γιατί, δεν πρόκειται να υπάρξει ανάκαμψη δεν πρόκειται να υπάρξει βελτίωση της κατάστασης.
Ναι, θα επέλθει καταιγίδα αν εγκαταλείψουμε το ευρώ. Οι καταιγίδες όμως είναι πρόσκαιρα φαινόμενα. Θα πρέπει να το γνωρίζουμε αυτό και να προετοιμαστούμε κατάλληλα για την αντιμετώπιση της καταιγίδας και για την ελαχιστοποίηση των φαινομένων που θα ακολουθήσουν.
Η Καταιγίδα
Η καταιγίδα θα έχει τρία σκέλη:
- Το νομισματικό σκέλος
- Το τραπεζικό σκέλος και
- Το εμπορικό σκέλος
Αυτά τα τρία σκέλη, σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, όπως εξηγούν δηλαδή οι ειδικοί που έχουν αντιμετωπίσει παρόμοιες κρίσεις και καταστάσεις, που είναι στελέχη της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, αυτές οι τρεις κρίσεις, νομισματική, τραπεζική και εμπορική θα πρέπει να μείνουν όσο το δυνατό χωριστά η μία από την άλλη. Γιαυτό, χρειαζόμαστε άψογη προετοιμασία, ξεκάθαρες θέσεις και σαφείς στόχους. Απαιτείται κυρίως και κοινωνική συσπείρωση αλλά και πολιτική βούληση μαζί με στιβαρό χέρι στο τιμόνι.
-Η Νομισματική κρίση. Θα έχει πολλές πλευρές. Θα έχει τη διάσταση του ευρώ που θα κυκλοφορεί παράλληλα με τη δραχμή. Θα υπάρχει δηλαδή διπλή κυκλοφορία ευρώ και δραχμής. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να προστατευτεί ο πολίτης. Η νομισματική κρίση θα επιφέρει και την αλλαγή των καταθέσεων. Οι καταθέσεις από ευρώ θα γίνουν σε δραχμές. Αλλά και τα δάνεια θα αλλάξουν και αυτά σε δραχμές. Αυτό δε λέγεται ούτε προβάλλεται. Δε λέγεται, γιατί θέλουν να προβάλουν στον κόσμο ότι θα χάσουν τα λεφτά τους. Δε θα χαθούν τα λεφτά από τις καταθέσεις. Αντί ευρώ θα γίνουν δραχμές. Και τα δάνεια όμως θα είναι σε δραχμές και οι μισθοί. Σε σύντομο χρονικό διάστημα τα πράγματα θα είναι καλύτερα για τον μέσο έλληνα πολίτη και εργαζόμενο. Πόσο σύντομο θα είναι αυτό το διάστημα, εξαρτάται από την προετοιμασία μετάβασης και από τα ακολουθούμεθα μέτρα.
-Η τραπεζική Κρίση. Οι τράπεζες θα βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση. Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα να μη γίνει κατάρρευση των τραπεζών, διότι θα διατρέξουν αυτόν το κίνδυνο με την αλλαγή του νομίσματος. Και αυτό διότι τα στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού τους, άλλα είναι υπό ελληνική νομοθεσία και άλλα υπό διεθνή νομοθεσία και δε θα μπορούν κα εγγραφούν στον ισολογισμό τους. θα πρέπει να τεθούν υπό τον έλεγχο του δημοσίου για να προστατευτούν. Θα πρέπει να γίνει αυτό αμέσως και το κράτος να εγγυηθεί για τις καταθέσεις, να βοηθήσει τις τράπεζες και να βοηθήσει και τις μικρές επιχειρήσεις.
Με την αθέτηση πληρωμών που θα κάνει το κράτος, δε θα πάψει να υπάρχει. Τα νέα χρέη που θα δημιουργήσει, οι νέες υποχρεώσεις, θα αναφέρονται στο μέλλον και όχι στο παρελθόν. Η αθέτηση πληρωμών θα αναφέρεται στο παρελθόν και όχι στο μέλλον. Θα γίνει αθέτηση πληρωμών για τα χρέη που έχει κάνει μέχρι τώρα. Θα εκδώσει όμως εγγυητικές επιστολές για τα χρέη του μέλλοντος. Εάν το κράτος με το νέο νόμισμα πάει καλά και σταθεί στα πόδια του, θα αποπληρωθούν τα νέα χρέη. Πάντα, έτσι γίνεται, σε όλες τις περιπτώσεις.
–Η Εμπορική Κρίση. Σε πολύ σύντομο διάστημα, σχεδόν άμεσα, η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα θα φέρει θετικά αποτελέσματα στις συναλλαγές και στην ελληνική οικονομία. Αυτό έντεχνα αποσιωπείται και συγκαλύπτεται. Αυτό χρειάζεται η ελληνική οικονομία διότι το βασικό της πρόβλημα είναι ένα πρόβλημα ανταγωνιστικότητας. Η κρίση του ευρώ δεν ξεκίνησε λόγω του δημοσίου ή λόγω των πολλών υπαλλήλων και του σπάταλου κράτους. Αυτά και βεβαίως θα πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν. Το πρόβλημα της Ελλάδας ξεκίνησε από την έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Η αλλαγή του νομίσματος και η υποτίμηση, αποτελούν ένα πρώτο βήμα για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας που χρειάζεται η ελληνική οικονομία για να ανακάμψει.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΙ
Στην προηγούμενη ενότητα με τίτλο ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ Ή ΑΡΓΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ υποστηρίξαμε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ξέρει για τα αποτελέσματα και τις συνέπειες στην οικονομία και την κοινωνία από μια μετάβαση σε εθνικό νόμισμα και ότι θα πρέπει να είναι έτοιμη και αποφασισμένη να τολμήσει και να πάρει επιτέλους την απόφαση αν χρειαστεί. Γιατί, θα είναι προτιμότερο να αποφασίσει η Ελλάδα από μόνη της, αν χρειάζεται να αποκτήσουμε δικό μας Εθνικό Νόμισμα και Κεντρική Τράπεζα, για να μπορούμε να ασκούμε εθνική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική και όχι να εφαρμόζουμε τις πολιτικές που άλλοι μας υπαγορεύουν.
Υποστηρίξαμε ακόμη, ότι με τη σημερινή κατάσταση, δηλαδή με Ευρώ σαν νόμισμα χρήσης και την ίδια καταστροφική πολιτική της άγριας λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης, όχι μόνο δεν βγαίνουμε από την κρίση και την βαθειά ύφεση που βρισκόμαστε, αλλά οδηγούμαστε σε αργό θάνατο. Αν δεν αλλάξει ριζικά η ακολουθούμενη πολιτική, θα πρέπει να το αποφασίσει η Ελλάδα από μόνη της και όχι να παρασυρθεί σε μια έξοδο από το ευρώ.
Θα πρέπει να προετοιμαστούμε και θα πρέπει να επιλέξουμε μεταξύ του αργού θανάτου ή της καταιγίδας, δηλαδή μεταξύ του ευρώ ή του εθνικού νομίσματος. Διότι αυτή είναι η πραγματικότητα και αυτήν θα πρέπει να ετοιμαστούμε για να αντιμετωπίσουμε. Η καταιγίδα όμως είναι αντιμετωπίσιμη και βέβαια είναι πρόσκαιρο φαινόμενο. Όσο καλύτερα ετοιμαστούμε, τόσο λιγότερες θα είναι οι δυσάρεστες συνέπειες που θα προκύψουν.
Η καταιγίδα που θα προκύψει με την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα περιλαμβάνει
- Το νομισματικό σκέλος
- Το τραπεζικό σκέλος και
- Το εμπορικό σκέλος
Όσον αφορά τη νομισματική και τραπεζική κρίση, έχουμε ήδη κάμει στην προηγούμενη ενότητα, μια εκτενή αναφορά. Επίσης, είχαμε παρουσιάσει μερικά σημεία της εμπορικής κρίσης.
Η Ελλάδα θα πρέπει να αντέξει
Η αλλαγή του νομίσματος και στη συνέχεια η υποτίμηση, είναι ένα πρώτο βήμα , για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας, που είναι μιαν απαραίτητη προϋπόθεση για τη πολυπόθητη ανάπτυξη. Αυτό θα βοηθήσει την ελληνική οικονομία όχι τόσο με την αύξηση των εξαγωγών, που γίνεται ένας απίστευτος ντόρος γύρω από τις εξαγωγές. Αυτό που θα βοηθήσει η αλλαγή του νομίσματος και η υποτίμηση θα είναι η ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς. Και αυτό ή ξεχνιέται ή σκόπιμα αποσιωπάται. Αυτό που χρειάζεται η ελληνική οικονομία είναι η ανάκαμψη της εγχώριας αγοράς. Να πάρει δηλαδή μπροστά και να λειτουργήσει η ντόπια αγορά, πράγμα που δεν πρόκειται να γίνει αν δεν αλλάξει το νόμισμα, αν δεν αποκτήσουμε εθνικό νόμισμα. Όμως, θα υπάρξει κόστος. Πολύ βραχυχρόνια, 2, 3, 4 μήνες θα υπάρξει πρόβλημα και θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Θα πρέπει να το αντέξουμε και να το υποστούμε. Θα πρέπει η Ελλάδα να κρατηθεί στα πόδια της. Και ποιος θα προτιμούσε να πεθάνουμε με αργό θάνατο για να μη δεχτούμε να αντέξουμε τρεις-τέσσερεις ή και έξι μήνες δυσκολιών; Δε θα έρθει κανείς να μας σώσει. Η Ελλάδα θα πρέπει να τα καταφέρει μόνη της.
Το Ευρώ κλονίζεται
Εξ’ άλλου, οι εξελίξεις στην Ευρώπη, δεν είναι οι καλύτερες. Το Ευρώ κλονίζεται και αυτοί που έχουν τα χρήματα το εγκαταλείπουν. Μιλάω για αυτούς που επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία. Μέσα σε μερικούς μήνες το ευρώ έχασε πάνω από το 30% της αξίας του και ακόμα δεν ισορρόπησε. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί που κατέχουν το χρήμα άρχισαν να ανησυχούν και να φοβούνται και αναζητούν άλλα, πιο ασφαλή καταφύγια. Αν γενικευτεί αυτή η ανησυχία για το ευρώ, δε θα υπάρξει έλεγχος. Και τότε όχι η κυρία Μέρκελ και ο κύριος Σόιμπλερ αλλά περισσότερες Μέρκελ και Σόιμπλερ δε θα μπορούν να σώσουν το ευρώ. Το ευρώ έχει δομικές αδυναμίες που δεν αλλάζουν εύκολα. Πιο εύκολα μπορεί να σπάσει παρά να βελτιωθούν τα δομικά προβλήματα που έχει.
Χρόνια τώρα, ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός, τα αντικρουόμενα στρατηγικά συμφέροντα, ο ελιτισμός, η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη και η υψηλή ανεργία, οδήγησαν σε απομάκρυνση των κρατών-μελών της ΕΕ.
Η ευρωζώνη την τελευταία δεκαετία υφίσταται μια ποικιλία απειλών για την ύπαρξή της, που συνδέονται με θέματα όπως τα υψηλά επίπεδα χρέους, οι εύθραυστοι τραπεζικοί τομείς και ο αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός. Το 2017 η κρίση της ευρωζώνης θα μπορούσε να εισέλθει σε μια νέα, πιο επικίνδυνη φάση.
Το επερχόμενο ρίσκο θα είναι πιο έντονο στην Ιταλία, στη Γαλλία και στη Γερμανία. Οι εθνικιστικές δυνάμεις αυξάνουν τη δυναμική τους εδώ και χρόνια.
Η αβεβαιότητα για τα πολιτικά γεγονότα σ’ αυτές τις χώρες του Ευρωπαϊκού πυρήνα θα αυξήσουν επίσης τα οικονομικά ρίσκα, ιδιαίτερα στον τραπεζικό κλάδο.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη νέα παγκόσμια τάξη που ξεκίνησε όταν εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ.
Επομένως, μια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δεν είναι μόνο θέμα επιλογής. Έχει να κάνει και με μια πραγματικότητα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε έτσι και αλλιώς. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση κατά μέτωπο και όχι με ξόρκια και αφορισμούς. Θα πρέπει να αποφασίσουμε και θα πρέπει να προετοιμαστούμε.
Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα εγκλωβισμένη στο δόκανο του ευρώ. Αν δεν απαγκιστρωθεί θα επέλθει η κατάρρευση.
Αν επιλέξει η Ελλάδα να συνδεθεί με την τύχη του ευρώ, που ήδη κλονίζεται, θα πρέπει, τουλάχιστον να γίνει μια ριζική αλλαγή της πολιτικής της άγριας λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης αλλά και μια γενναία αναπροσαρμογή του δημόσιου χρέους.
Η άλλη λύση είναι:
Η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και η απαγκίστρωσή μας από τον θανάσιμο εναγκαλισμό του ευρώ.
Για τα Σχόλιά σας: gamanol@teiath.gr
*Ο Γαβριήλ Μανωλάτος είναι καθηγητής Οικονομικών και Ανάπτυξης
