Tου Παύλου Καρούσου*
Αυτό που ζούμε στο νησί μας τον τελευταίο καιρό αποτελεί ένα μάθημα ιστορικής μνήμης και κοινωνικής ηθικής για όλη την κοινωνία και κυρίως όλους εμάς που έχουμε την ευθύνη κρίσης του δημόσιου χώρου. Στην Κεφαλονιά έγινε ένας πολύ μεγάλος σεισμός, ο οποίος άφησε πίσω του φόβο και τρόμο μαζί με την κατεδάφιση του 30% των κατοικιών μιας ολόκληρης επαρχίας, ενώ ένα άλλο αντίστοιχο ποσοστό χρήζει επισκευών, με σημαντικές ζημιές στην Κραναία και λιγότερες στη Σάμη. Ένα ολόκληρο νησί βρίσκεται σε ένταση και μια ολόκληρη κοινωνία, αυτή της Παλλικής θα αργήσει να ξαναβρεί τον ρυθμό της.
Αυτό που πρώτα πρέπει να δείξουμε είναι την άμεση αλληλεγγύη μας στους συνανθρώπους μας και την διαρκή αρωγή μας έως ότου κλείσει και η τελευταία πληγή αυτής της καταστροφής.
Υπήρξε μια διαρκής ανακούφιση διότι κανένα σπίτι δεν κατάρρευσε και έτσι μπορεί να λέγεται το περίφημο «η Κεφαλονιά άντεξε», το οποίο αποτελεί ίσου μεγέθους υποκριτισμό με τις δηλώσεις του Καθηγητή Σεισμολογίας Γαλανόπουλου και των κρατικών αρχών του 1953 που δήλωναν ότι «το νησί δεν θα βουλιάξει». Και βέβαια δεν βούλιαξε, αλλά η επιπολαιότητα εκείνης της εποχής οδήγησε εκατοντάδες εφησυχασμένους κατοίκους στο θάνατο και κυρίως τους αδίκως φονεφθέντες υπαλλήλους της νομαρχίας εντός του δικαστικού μεγάρου το οποίο εθεωρείτο άτρωτο και κατέρρευσε πλήρως. Μια ιστορική σύγκριση, σκληρή αλλά απαραίτητη, η οποία σκοπεύει να αναδείξει την πραγματικότητα και να αντιμετωπίσει τον υποκρύπτοντα στρουθοκαμηλισμό που τείνει να κυριαρχήσει στην διαχείριση αυτή της κρίσης. Διότι όποιος γνωρίζει την ιστορία του τόπου του μπορεί να αισθάνεται ασφάλεια στον τόπο που ζει και να βλέπει το μέλλον καθαρό και αισιόδοξο. Έτσι όποιος ήξερε τι συνέβη τότε δεν θα πανηγύριζε για το γεγονός ότι δεν επαναλήφθηκαν τα ίδια σήμερα.
Διότι: α. οι σεισμοί δεν προβλέπονται, άρα όσοι λένε ότι δεν θα γίνει άλλος σεισμός ή τα κτίρια αντέχουν λέει ψέματα και
β. ο σεισμός αυτός ξεπέρασε τις όποιες αντισεισμικές κατασκευές θεωρούνταν άτρωτες, αφού η επιτάχυνση του πρώτου ήταν 0,6 ρ και του δεύτερου 0,7 ς όταν ο αντισεισμικός κανονισμός δίνει αντοχή σταθ.350.
Κανείς όμως δεν είπε ότι το νησί ήταν και θα είναι πάντα ευάλωτο, αφού ανήκει στην πιο σεισμοπαθή περιοχή της Ευρώπης. Και ότι ο τελευταίος σεισμός, σε συνδυασμό με τους μεγάλους που έγιναν τον Μάρτιο του 2007 (5,9Β), τον Αύγουστο του 2003 (5,9 Β), τον Φεβρουάριο του 1983 (6,4 Β), τον Σεπτέμβριο του 1972 (7,2 Β), έχουν επιφέρει απίστευτες καταπονήσεις στους σκελετούς του μπετόν αρμέ στις κατοικίες και στα δημόσια κτίρια. Μίλησαν πολλοί και είπαν πολλά για τον τελευταίο σεισμό δίχως όμως να δώσουν την πραγματική διάσταση του θέματος και τις επιπτώσεις του φαινομένου. Αλλά κυρίως αυτό που ενδιέφερε όλους μας ήταν την ώρα που όλη η χώρα, η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ βρίσκονταν πάνω στο νησί μας, ο μοναδικός μας σκοπός ήταν να δώσουμε την πραγματική διάσταση του προβλήματος. Για να υπάρξει και η ανάλογη κρατική και άλλη αρωγή και να μην αποτελέσει η ανασυγκρότηση των καταστροφών εκ των υστέρων πεδίο εκμετάλλευσης και τελικά μια διαρκή πληγή δίχως, όπως η μετασεισμική συνέχεια του 1953.
Όποιος κοιτάξει το νησί από πάνω είναι σα αβλαβές. Κυρίως στο Ληξούρι κάτι στέγες φα ως να ζεσταίνονται και κάτι παλιομάντρες να γκρεμίστηκαν. Αυτό όμως δεν είναι η πραγματική έ\ της κατάστασης; Και βέβαια λίγος είναι ο χρόνος να ακουστεί ότι οι κάτοικοι διαμαρτύρονται α και υπερβολικά ή απ’ την άλλη να γίνουν αντικείμενο προεκλογικής εκμετάλλευσης.
Τα ρήγματα στους δρόμους καλύφθηκαν πρόχειρα ενώ τα δημόσια κτίρια έχουν αρχίσει να νομίζουν και η ζωή επιστρέφει στον παλιό ρυθμό της περιμένοντας και τους τουρίστες να έλθουν. Και βέβαια ποιος μπορεί να διαψεύσει ότι θα έλθουν τουρίστες να μείνουν σε μια περιοχή που τι σπίτια είναι ακατοίκητα, αλλά κανένα δεν έχει πέσει. Κάποιοι βεβαιώνουν ότι η Παλλική θα πνιγεί από τον τουρισμό! Ενώ κάποιοι άλλοι λένε σε όλους τους τόνους ότι ο σεισμός έγινε στο Ληξούρι, όχι στην Κεφαλονιά, προσπαθώντας να επιβεβαιώσουν μια ανεκδοτολογία των ληξουριωτών ότι «είμαι από το Ληξούρι και όχι από την Κεφαλονιά». Αλλά φίλοι Ρυσσιάνοι, ο χάρακας είναι αδιάβατος και ένα ενεργό ρήγμα όλη η ευρύτερη περιοχή, που θα ξαναφτιαχτεί η μελέτη γιατί οι μελετητές δεν είχαν ακούσει ότι υπάρχει ρήγμα και με 5,9Β ανοίγει, ότι βαίνουν απίστευτες γεωλογικές ανακατατάξεις (τι σόι μελετητές ήταν αυτοί και από πιο που ήρθαν!!!). Έτσι οι τουρίστες θα σας έλθουν τρέχοντας και δεν θα πάνε στο σεισμόπληκτο Ληξούρι. Αλλά και στην Πύλαρο οι τουρίστες θα έλθουν Μύρτο, μόνο που ο Μύρτος έχει γίνει αυλάκι και να δούμε τι θα επακολουθήσει μετά τις νεροποντές (αφού όλοι ήξεραν ότι η περιοχή είναι σε γεωλογική εξέλιξη και το ταμείο του Μύρτου δεν έγινε αρωγός στον ίδιο τον Μύρτο). Ενώ οι Σαμικοί, οι Ποριώτες και οι Σκαλισιάνοι θεωρούνε ότι το ρήγμα του Ασπρογέρακα δεν είναι μακρυά, για να τους θυμίσει ότι είναι μακρυά από το Ληξούρι. Την ίδια στιγμή όλα τα ιστορικά μνημεία της Παλλικής και της ευρύτερης ζώνης, κυρίως παλαιές εκκλησίες, έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές την απαιτούν την άμεση και αποτελεσματική αποκατάστασή τους διότι εκεί κυρίως θα φανεί η όλη η ευαισθησία μας και ιδιαίτερα για την Παλλική.
Αυτό που συνέβη στην Κεφαλονιά απαιτεί σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Καταλαβαίνουμε ότι υπήρξε ένα μεγάλο σοκ και η κυβερνητική επικοινωνιακή καταιγίδα περιόρισε τις δυνατότητες σε τοπικό επίπεδο να παρθούν πρωτοβουλίες και κατανοηθεί το πρόβλημα. Το νησί είναι ένα ζωντανό γεωλογικό φαινόμενο. Ο σεισμός είναι κάτι με το οποίο πρέπει να ζουν οι Κεφαλλήνες και με βάση αυτό να σκέφτονται, να σχεδιάζουν, να κτίζουν τα σπίτια τους. Όταν πλέον θα έχουν ενσωματώσει το φυσικό αυτό φαινόμενο στη ζωή τους μόνο τότε θα μειωθεί ο φόβος και το φαινόμενο μπορεί να γίνει μια καθημερινή πραγματικότητα, ακόμα και ατραξιόν.
Αυτό απαιτεί μια συνολική αναθεωρητική αντιμετώπιση των πραγμάτων και κυρίως οικοδόμησης των υποδομών που το φυσικό φαινόμενο έχει άμεσες επιπτώσεις, αλλά και στις κατοικίες και κυρίως την προστασία των ανθρωπίνων ζωών. Είναι ευθύνη όλων μας να μιλήσουμε ακόμη για μια «νέου τύπου κατοικία» η οποία θα αποτελέσει πρότυπο αντισεισμικής κατασκευής ειδικά για την Κεφαλονιά. Διότι η ανθρώπινη ζωή είναι αυτή που είναι ο πολύτιμο αγαθό και δόξα τω θεό δεν είχαμε κανένα θύμα στον σεισμό αυτό. Πρόληψη τους σεισμού είναι η διαρκής ετοιμότητα και πρακτική να ζούμε και να οικοδομούμε αντισεισμικά.
Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να κινηθούμε όλοι μας. Να σταματήσουμε τα λάθη του παρελθόντος την αρχιτεκτονική και πολεοδομική αναρχία η οποία ακολούθησε το 1953 και ολοκληρώθηκε με τα εκτρώματα της μεταπολίτευσης, τις πολεοδομικές εκτροπές, τις σοφίτες και τις κάθε λογής αυθαιρεσίες που μετέπειτα το ελληνικό κράτος νομιμοποιεί. Η αιτία, η μιζέρια και η λιγούρα της εποχής για το μοντέρνο επέβαλε τα καινούργια κτίρια που αντικατέστησαν τα παραδοσιακά γκρεμισμένα δημιουργώντας τα γκρίζα τσιμεντένια κουτάκια που καμία σχέση δεν είχαν με τον τοπικό πολιτισμό και την ιστορία του νησιού. Το πιο αντιπροσωπευτικό και στρεβλό παράδειγμα ήταν τα δημόσια κτίρια που κτίστηκαν από τους ίδιους ανθρώπους που έφτιαξαν την ίδια εποχή το Ξενία και τα τουριστικά περίπτερα, όπου ακόμη και σήμερα του Αργοστολιού χρησιμοποιήθηκε στην έκτακτη ανάγκη. Τη χειρότερη ζημιά υπέστη το Αργοστόλι αλλά και τα χωριά. Το Αργοστόλι ήταν μια από τις ομορφότερες πόλεις της Μεσογείου και τα χωριά της Κεφαλονιάς από τα γοητευτικότερα της Ελλάδος.
Σήμερα είναι μια πόλη που με τίποτα δε θυμίζει τον προσεισμικό της χαρακτήρα. Μια στενή αστική πόλη σε ένα μεγάλο και ευρύχωρο νησί, όπου όλα ασφυκτιούν, τα σπίτια, οι δρόμοι, το πράσινο, οι άνθρωποι.
Η πολεοδομική ανασυγκρότηση του νησιού υπήρξε ένα μείγμα μιας δήθεν προοδευτικότητας και ενός άθλιου παζαριού συναλλαγής, ιδεολογίας της μετασεισμικής και μεταπολιτευτικής σταθερός που επιβλήθηκε ως η δήθεν προοδευτικότητα πάνω στα συντρίμμια ενός σεισμού και μιας εθνικής καταστροφής. Διότι ότι δεν γκρέμισε ο σεισμός του 1953 το ισοπέδωσε η μεταπολίτευση με την νεωτερικότητα και τη στρεβλή ανάπτυξη. Παρά τον βιασμό αυτό οι ομορφιές της Κεφαλονιάς είναι ατέλειωτες και ασύγκριτες και με βάση το δεδομένο αυτό η διαμαρτυρία μας έχει σαν σκοπό να μπορέσουμε να διασώσουμε ότι απέμεινε από την ιστορικότητα, την παράδοση, την αρχιτεκτονική και τον πολιτισμό μας. Είναι μια μοναδική ευκαιρία ο τελευταίος σεισμός να δείξουμε ότι πιάνουμε τα μηνύματα, θέλουμε την ενότητα και είμαστε αποφασισμένοι να σεβαστούμε την ιστορία και την παράδοσή μας.
Στον τελευταίο σεισμό υπήρξε άμεση αντίδραση από την πολιτεία και το κράτος να υποστηρίξουν τους σεισμοπαθείς, όπως υπήρξε και αποτελεσματική αντίδραση από τις τοπικές αρχές, παρά τις εξαιρέσεις στην ανικανότητα ορισμένων παραγόντων οι οποίες καταγράφηκαν. Υπήρξε μια σημαντική προσπάθεια από τις αρχές, Δήμο και Αντιπεριφέρεια και η οποία έδειξε ότι υπάρχει αντίδραση και αρκετή ετοιμότητα. Πρέπει να δώσουμε τα εύσημα στους πολίτες, στους επιστημονικούς φορείς συντεχνίες που κινητοποιήθηκαν άμεσα. Σημαντική και άμεση υπήρξε η αντίδραση των συντοπίτικων φορέων, της Αδελφότητας Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιώς, της Κεφαλληνιακής αδελφότητας Αθηνών, της ΟΚΙΣ και όλων των συντοπίτικων συλλόγων και των αποδήμων σ’ όλη τη γη. Φάνηκε η δύναμη των ετεροδημοτών, των αποδήμων, η αγάπη τους τα νησιά και η έμπρακτη συμπαράστασή τους σ’ αυτά.
Υπήρχαν παραλείψεις, λάθη και υπερβολές. Στις παραλείψεις μπορούμε να επισημάνουμε την μη αξιοποίηση σημαντικών Κεφαλλήνων επιστημόνων με διεθνές κύρος και εμπειρία σε τέτοιου είδους καταστροφές, για την ενημέρωση του κόσμου και την αντιμετώπιση της καταστροφής όπως ο καθηγητής Σεισμολογίας Ακης Τσελέντης, ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Π. Τουλιάτος κα.
Η Κεφαλονιά είναι ένα νησί η οποία έχει μυθικές ομορφιές και σπάνια ιστορία. Αυτές οι ομορφιές είναι τίποτα περισσότερο από τοπία, μνημείο κτίρια που δεν μπόρεσε να καταστρέψει ο σεισμός και η μετασεισμική «προοδευτικόπιτα». Είναι εξαιρέσεις πολιτισμού σε μια γκρίζα θάλασσα ασχήμιας που υπενθυμίζουν το τι ήταν και τι θα μπορούσε να ήταν η Κεφαλονιά.
Οι Κεφαλλήνες φεύγουν κάθε χρόνιο για τόπους εσωτερικό ή το εξωτερικό που σεβάστηκαν την πολιτιστική τους κληρονομιά, την ιστορία και την τέχνη για να επιστρέψουν το καλοκαίρι σε έναν χώρο διεκπεραίωσης λειτουργιών και ρόλων. Η αρχιτεκτονική μας καταδεικνύει οπτικά, τι μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία που έχει αποκοπεί από τις παραδόσεις και την ιστορία της. Είναι η αρχιτεκτονική απόδοση μιας αποδομητικής και μηδενιστικής κοσμοθεωρίας ατόμων όπως των «δήθεν προοδευτικών» που οραματίζονται μια Ελλάδα, μια Κεφαλονιά κάτι σαν ένα ουδέτερο χώρο διερχομένων χωρίς ταυτότητα, χωρίς πολιτιστική και ιστορική συνέχεια.
Το ελληνικό κράτος και οι περί αυτού ομάδες διαχείρισης της εξουσίας, απεχθάνονται το οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί παραδοσιακό, αστικό, ιδιωτικό. Όλα αυτά παραπέμπουν σε αρχές και εποχές που έρχονται σε αντίθεση με ότι πολιτικά επικράτησε μεταπολεμικά – και ειδικά την περίοδο της μεταπολίτευσης. Η έξοδος από την κρίση θα είναι μια πορεία επιστροφής σε μια Ελλάδα που τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται τα πάντα για να την σβήσει από τη μνήμη και την καθημερινότητά μας.
0 σεισμός μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για επουλωθούν κάποιες αρχιτεκτονικές πληγές που άνοιξαν πριν από 60 χρόνια, με γνώμονα την ιστορία, την παράδοση και το μέλλον των παιδιών μας. Διότι αυτόν τον τόπο τον δανειστήκαμε από τα παιδιά μας και πρέπει να τους τον παραδώσουμε, καλύτερο, πιο αισιόδοξο, όμορφο και δημιουργικό.
*Ο Παύλος Χ. Καρούσος είναι Οικονομολόγος ΤΕ, Κοινωνιολόγος, Μ50, ΜΒΑ, Υπ.
Από την εφημερίδα “ΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣΙΩΝ”
