Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ σφράγισε την Μεταπολίτευση. Αν το 1974 σηματοδοτεί την μετάβαση στη δημοκρατία, το 1981 αποτελεί την ουσιαστική ολοκλήρωση της θεσμικά και κοινωνικά και, κυρίως, την επανένωση της Ελληνικής κοινωνίας μετά από εβδομήντα χρόνια διπλού διχασμού, τόσο προπολεμικά, όσο και στη συνέχεια μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο.
Με την ιδρυτική Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974 και το τρίπτυχο Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση συγκροτήθηκε ένα γνήσιο ριζοσπαστικό, λαϊκό, προοδευτικό Κίνημα. Πολιτικά συνένωσε αριστερές και σοσιαλιστικές δυνάμεις, αγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα και ριζοσπάστες δημοκράτες. Κοινωνικά, με τη στρατηγική της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας, εξέφρασε το όραμα της δημοκρατικής και κοινωνικής Αλλαγής απευθυνόμενο στους πολλούς, εργαζόμενους, αγρότες, μικρομεσαίους επαγγελματίες, επιστήμονες, στους ανθρώπους του μόχθου, στη ξεχασμένη και καταπιεσμένη Ελλάδα, στις λαϊκές γειτονιές και στην Περιφέρεια, στα νέα παιδιά με τα ριζοσπαστικά οράματα και την ορμή εκείνης της απελευθερωτικής περιόδου. Διαμόρφωσε έτσι τη δυναμική πολιτική και κοινωνική συμμαχία των μη προνομιούχων, που διατηρήθηκε ισχυρή τρείς δεκαετίες, δοκιμάστηκε τη δεκαετία του ’90, και τελικά καταλύθηκε το 2012 με την τελειωτική μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ.
Η νίκη του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ το 1981 εξέφρασε τις προσδοκίες και τους δημοκρατικούς και κοινωνικούς αγώνες πολλών ετών και γενεών. Στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ συναντήθηκε η γενιά της εθνικής αντίστασης και το πνεύμα του ΕΑΜ, του ανένδοτου αγώνα και του 114, της αντίστασης στη δικτατορία και του Πολυτεχνείου, καθώς και η μεταπολιτευτική γενιά της Αλλαγής. Η Ελλάδα γύρισε σελίδα. Εμπεδώθηκε η δημοκρατία, έγινε πράξη η εθνική συμφιλίωση και αναγνωρίσθηκε η Εθνική Αντίσταση. Θεμελιώθηκε το Κοινωνικό Κράτος και το ΕΣΥ, δόθηκε πνοή στην αποκέντρωση, στην περιφερειακή ανάπτυξη και στην Αυτοδιοίκηση. Κατοχυρώθηκαν τα δικαιώματα, από την ισότητα των δύο φίλων μέχρι τον ελεύθερο συνδικαλισμό. Υλοποιήθηκε μια νέα εξωτερική πολιτική ενεργούς παρουσίας και πρωτοβουλιών, αλλά και σκληρής αποτελεσματικής διαπραγμάτευσης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Αξίζει να θυμηθούμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ανδρέα Παπανδρέου για την Ειρήνη και τη διεθνή αλληλεγγύη. Ήταν από τους λίγους Ευρωπαίους ηγέτες που υποστήριξε προφητικά την υπέρβαση της ψυχροπολεμικής διαίρεσης με το όραμα μιας Ευρώπης από τα Ουράλια μέχρι τον Ατλαντικό. Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην συγκρότηση του Μετώπου του Νότου, στην επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, στην κατοχύρωση των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων και της Ευρωπαϊκής πολιτικής της Συνοχής.
Με στρατηγική αντίληψη και αίσθηση της συγκυρίας, ήξερε πότε να θέσει βέτο, πότε να διαπραγματευτεί, αλλά και πότε να κάνει την υπέρβαση με τόλμη, όπως στο θέμα της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όταν το έθεσε πρώτη φορά επίσημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κέρκυρας τον Ιούνιο του 1994, πολλοί βιάστηκαν να τον κατηγορήσουν για δημαγωγία και ουτοπικές επιδιώξεις. Δέκα χρόνια, όμως, μετά δικαιώθηκε, όταν το 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία έγινε μέλος της Ε.Ε. χωρίς πολιτικά προαπαιτούμενα, ανατρέποντας για πρώτη φορά τα τετελεσμένα της Τουρκικής εισβολής και κατοχής. Εξάλλου, η Κύπρος ήταν βασική παράμετρος της διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου αγαπήθηκε όσο λίγοι ηγέτες, αλλά και πολεμήθηκε όσο λίγοι, ακόμη και σήμερα τόσα χρόνια μετά τον θάνατο του. Γιατί δεν φοβήθηκε ποτέ να κάνει ρήξεις με το κατεστημένο, ντόπιο και ξένο. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από αυτούς που σήμερα υποστηρίζουν την μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ και τη συγκρότηση μιας ιδεολογικά και πολιτικά άνευρης, χωρίς στίγμα «Κεντροαριστεράς» ήταν από τους βασικούς πολέμιους του.
Έχοντας εργασθεί πολλά χρόνια για τις διεθνείς σχέσεις του ΠΑΣΟΚ, δεν ξεχνώ τον σεβασμό και την αγάπη που απολάμβανε από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, αλλά και την εκτίμηση φίλων και αντιπάλων στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια.
Θλιβερή, αλλά αναπόφευκτη είναι η διαπίστωση ότι το σημερινό ΠΑΣΟΚ, που έχει κάνει στρατηγική επιλογή την κεντροδεξιά – νεοφιλελεύθερη στροφή, δεν έχει πια σχέση με τα οράματα του ιστορικού του ηγέτη και τις αρχές εκείνου του προοδευτικού, λαϊκού, ριζοσπαστικού Κινήματος που εξέφρασε η 3η του Σεπτέμβρη του 1974.
Σήμερα, οφείλουμε να κοιτάξουμε μπροστά και να αγωνιστούμε με βάση τις αρχές μας και τις σημερινές ανάγκες για τη συγκρότηση ενός ισχυρού προοδευτικού μετώπου ανατροπής, αλλαγής πολιτικής και σθεναρής διαπραγμάτευσης στην Ευρώπη. Γιατί, σήμερα περισσότερο από ποτέ η χώρα και ο λαός μας έχουν ανάγκη μια νέα δημοκρατική και κοινωνική Αλλαγή. Το παρελθόν και η πορεία του ιστορικού ΠΑΣΟΚ δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μνημόσυνο, αλλά ως σημείο αναφοράς και έμπνευσης για το μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη τα σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά διδάγματα, τόσο από την προσφορά και τις επιτυχίες του, όσο και από τα προβλήματα και τις αρνητικές πτυχές αυτής της διαδρομής.
Σήμερα, απαιτούνται ξανά τολμηρές αποφάσεις, ρήξεις και υπερβάσεις. Το παράδειγμα εξάλλου το έδωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου μετά την δικτατορία, όταν αρνήθηκε τον συμβιβασμό της σιγουριάς της Ένωσης Κέντρου και τόλμησε να κάνει τη μεγάλη ρήξη με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και το λαϊκό κίνημα που εξέφρασε. Τους επόμενους μήνες είναι μπροστά μας μια δύσκολη και κρίσιμη περίοδος εξελίξεων,υπερβάσεων, αποφάσεων και προοπτικών. Στο τέλος αυτής της περιόδου τη λύση θα τη δώσει η λαϊκή κυριαρχία! Λύση, που δεν αρκεί να είναι ψήφος απαλλαγής, αλλά ισχυρής και συνειδητής απόφασης και συστράτευσης για αλλαγή και νέα πορεία! Αυτή είναι η ανάγκη, η πρόκληση και η ευθύνη μπροστά μας.
Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Matrix24 την Δευτέρα 1η Σεπτέμβρη 2014.
