Του Γιώργου Μεσσάρη
«Αν ένα πρωί περπατήσω επάνω στο νερό, την άλλη μέρα οι εφημερίδες θα γράφουν: ‘‘Ο Πρόεδρος δεν μπορεί να κολυμπήσει’’».
Με αυτά τα λόγια ο Αμερικανός πρόεδρος, Λίντον Τζόνσον, είχε στιγματίσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημοσιογραφία. Οι δημοσιογράφοι όταν δεν μπορούν να βρούνε κάτι αρνητικό, το εφευρίσκουν!
Ο αφορισμός του Αμερικανού προέδρου ήταν πέρα για πέρα δικαιολογημένος. Οι δημοσιογράφοι, όμως, έχουν και ένα μικρό ελαφρυντικό για τον τρόπο που παρουσιάζουν ή σχολιάζουν τις ειδήσεις. Κι’ αυτό γιατί ο κόσμος αρέσκεται να διαβάζει, να ακούει και να βλέπει τα δυσάρεστα, τα αρνητικά. Η δυστυχία τού άλλου έλκει τον αναγνώστη, τον ακροατή, τον θεατή. Η ευτυχία τον αφήνει αδιάφορο. Ανάφερα πιο πάνω ότι το ελαφρυντικό είναι μικρό γιατί και οι δημοσιογράφοι φέρουν ευθύνη για την κατάσταση αυτή αφού με τη στάση τους την έχουν καλλιεργήσει.
Η… είδηση, λοιπόν, είναι ότι το επίπεδο της δημοσιογραφίας έχει πέσει πολύ χαμηλά τα τελευταία χρόνια. Μια από τις αιτίες που οδήγησαν στην κατάπτωση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας είναι το κυνήγι της αύξησης της κυκλοφορίας των εντύπων, της ακροαματικότητας των ραδιοφωνικών και της θεαματικότητας τηλεοπτικών σταθμών. Στόχος που όταν επιτυγχάνεται φέρνει και την αύξηση εσόδων από τις διαφημίσεις.
Το κυνήγι αυτού του στόχου ισοπεδώνει τα πάντα με πρώτο θύμα την αλήθεια που πότε διαστρεβλώνεται ελαφρώς, άλλοτε περισσότερο και αρκετές φορές απλά κατακρεουργείται.
«Οι μικρές αγγελίες περιέχουν όλη την αλήθεια που μπορεί να βρει κανείς σε μια εφημερίδα» είχε εύστοχα πει πριν 200 και πλέον χρόνια ένας άλλος Αμερικανός πρόεδρος, ο Τόμας Τζέφερσον (1749 – 1826). Ο Τζέφερσον είχε αναφέρει μόνο τις εφημερίδες γιατί βέβαια τότε δεν υπήρχαν ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί. Αν ζούσε σήμερα θα μιλούσε για τα ΜΜΕ.
Τα τελευταία χρόνια, όπως είναι γνωστό, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας υποφέρουν από την οικονομική κρίση και αυτό επιδεινώνει το πρόβλημα. Η αλήθεια γίνεται περισσότερο ευάλωτη.
Πέραν, όμως, από το θέμα της σωστής παρουσίασης των γεγονότων έχουμε και το ρόλο της τεχνολογίας στα ΜΜΕ. Ας μου επιτραπεί να ανοίξω εδώ μια παρένθεση για να γίνει αντιληπτό αυτό που θέλω να πω. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 η παραγωγή των εντύπων γινόταν με τη μέθοδο της λινοτυπίας που χρησιμοποιούσε λιωμένο μολύβι. Ακολούθησε η μέθοδος της φωτοσύνθεσης για να φθάσουμε στην πραγματική επανάσταση της ψηφιακής παραγωγής. Ανάλογη πρόοδος σημειώθηκε και στις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές παραγωγές όπου το αναλογικό σύστημα έδωσε τη θέση του στο ψηφιακό. Η τεχνολογία αρχικά βοήθησε τα ΜΜΕ γιατί μείωσε τα κόστη παραγωγής και συνάμα αύξησε τρομακτικά την ταχύτητα μετάδοσης των ειδήσεων από τη μια γωνιά της γης στην άλλη. Στη συνέχεια, όμως, η ψηφιακή τεχνολογία γέννησε τη διαδικτυακή ενημέρωση πλήττοντας οικονομικά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Η μείωση των εσόδων έκανε τους δημοσιογραφικούς ομίλους να αναζητήσουν λύση στα «δημοσιογραφικά βεγγαλικά», κάτι που απομάκρυνε ακόμα περισσότερο την αλήθεια από τις σελίδες των εφημερίδων και τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα.
Ένα ακόμα πρόβλημα που δημιούργησε η ψηφιακή τεχνολογία είναι και η σταδιακή μετατροπή των ΜΜΕ σε… κλώνους. Έχασαν τη διαφορετικότητά τους. Ο ένας άρχισε πανεύκολα να αντιγράφει τον άλλο. Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του Αμερικανού γλωσσολόγου, στοχαστή και ακτιβιστή Νόαμ Τσόμσκι για το θέμα αυτό: «Κάθε δικτάτορας θα θαύμαζε την ομοιομορφία και την υπακοή των ΜΜΕ στις ΗΠΑ».
Πρόβλημα, σε ότι αφορά την προάσπιση της αλήθειας, είναι και η συγκέντρωση των ΜΜΕ σε λίγους εκδότες-καναλάρχες. Τα συμφέροντα άρχισαν να μεγαλώνουν και να υπαγορεύουν το περιεχόμενο των εφημερίδων και των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων. Έτσι η πληροφόρηση έγινε παραπληροφόρηση.
Αν με ρωτούσατε πού οδεύει η δημοσιογραφία θα σας έλεγα «δεν γνωρίζω». Θα σας συμβούλευα, όμως, να μη με πιστέψετε γιατί απ’ όσα διαβάσατε πιο πάνω θα έχετε καταλάβει ότι ένας δημοσιογράφος ξέρει καλά να κρύβει την… αλήθεια!
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Ελπίζω μετά από αυτά που έγραψα σήμερα να μη βρεθώ δημοσιογραφικά… άστεγος!
Μέχρι την επόμενη εβδομάδα γεια σας και να περνάτε καλά (όσο καλά επιτρέπουν τα μνημόνια, ο ΕΝΦΙΑ, τα Τέλη Κυκλοφορίας Οχημάτων, η γραφειοκρατία, η κα Μέρκελ, οι Έλληνες πολιτικοί και τα μύρια άλλα δαιμόνια που ταλανίζουν την πατρίδα).
