Του Ηλία Τουμασάτου

Αγκώνας: Πρόσωπα στην Ιστορία

Αγκώνας, 9/7/2016, ‘Εκθεση στο «Παλιό Λιτρουβιό» του Σίμου Μαρκαντωνάτου

Τοπίο κρυμμένο ανάμεσα σε βουνά, απότομους γκρεμούς, με μια μεγάλη ακρογιαλιά και δυτικούς ανέμους να το χτυπούν αλύπητα το χειμώνα, η περιοχή του Αγκώνα, αλλά και τα γύρω χωριά. στο πέρασμα του χρόνου έχει αναδείξει ανθρώπους που άφησαν το δικό τους στίγμα στην πολιτική, στην τέχνη, στην επιστήμη, στη λογοτεχνία, στον γραπτό λόγο, στο θέατρο.

Στις αρχές του 19^ου αιώνα, ο έμπορος από την Πάτρα αλλά με καταγωγή από τον Αγκώνα ΕυάγγελοςΛιβαδάς, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, πολέμησε στην Ελληνική Επανάσταση και διακρίθηκε κατά την πολιορκία του Φρουρίου της Πάτρας, ενώ πρόσφερε πολλά χρήματα για τον αγώνα.

Στην κεντρική πλατεία του χωριού ξεχωρίζει η προτομή του Γεράσιμου Λιβαδά(1789-1876), προδρόμου του Ριζοσπαστικού κινήματος στην Κεφαλονιά. Με νομικές σπουδές στην Ιταλία, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, από το 1819 που γύρισε στην Κεφαλονιά συνέβαλε με τα χρήματα της εύπορης οικογένειάς του στον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων για εθνική απελευθέρωση, ενώ παράλληλα ανέπτυξε πολιτική δράση ενάντια στην Αγγλική προστασία στα Επτάνησα, με στόχο την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδας, δράση που πλήρωσε με εξορίες, διώξεις, φυλακίσεις, βασανισμούς και εξανέμιση της περιουσίας του. Συγγραφέας φλογερών υπομνημάτων προς την Αγγλική Βουλή, Βουλευτής στην περίφημη Ένατη Ιόνιο Βουλή, αλλά και στην ενδέκατη και δέκατη τρίτη, δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται για την Ένωση. Εκλέγεται Βουλευτής Παλικής στην πρώτη Ελληνική Βουλή μετά την Ένωση, όμως τα χρόνια και οι κακουχίες τον έχουν λυγίσει. Η πατρίδα έδειξε αξιομνημόνευτη αχαριστία απέναντι στις θυσίες του Λιβαδά, που πέθανε φτωχός και πεινασμένος. Και δυο από τους γιους του Λιβαδά, ο Παναγής και ο Θρασύβουλος, αναπτύσσουν έντονη πολιτική δράση και παράγουν συγγραφικό έργο, ενώ όλη η οικογένεια Λιβαδά, συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Άννας, συμμετέχει στην πολιτική δράση του και υφίσταται μαζί του τις συνέπειες και την οργή της Αγγλικής Προστασίας.

Ο Ηλίας Τσιτσέλης αναφέρει στα «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα» έναν ακόμα Λιβαδά, τον Γεώργιο Λιβαδά–Φιλιππάτο, «εκ Θηναίας», ο οποίος έχει εκδώσει τρεις πανηγυρικούς λόγους στην Κεφαλονιά μεταξύ των ετών 1869 και 1877.

Το 1866 ο Κωνσταντίνος Λιβαδάς-Χαριτάτος(ο οποίος πέθανε στην Κέρκυρα το 1888) με μυστική του διαθήκη αφήνει 140.000 δραχμές εκείνης της εποχής για την προικοδότηση άπορων κορασίδων από τον Αγκώνα (ή τα Ζόλα, αν δεν υπάρχουν κορίτσια στον Αγκώνα), αλλά και την ενίσχυση του ιερατικού ταμείου και του Νοσοκομείου Κεφαλληνίας. Το Κληροδότημα υπάρχει μέχρι τις ημέρες μας, αν και η δράση του έχει περιοριστεί σημαντικά λόγω της οικονομικής κρίσης.

Ένας λιγότερο γνωστός Λιβαδάς, ο Νικόλαος Λιβαδάς (1887-1942), καθηγητής της Μέσης Εκπαίδευσης και αργότερα πανεπιστημιακός καθηγητής της Λατινικής Φιλολογίας, έγραψε μυθιστορήματα («Αγάθη Μανέτα») αλλά και θεατρικά έργα, με σημαντικότερο την τραγωδία «Νέρων» που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο,και μελέτες και μεταφράσεις, δίνοντας το δικό του στίγμα στη δραματική και μεταφραστική παραγωγή της εποχής του. Είναι χαρακτηριστικό ότι χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Νίκος Αγκωνιάτης». Ο Λιβαδάς είναι ένας από τους συγγραφείς που έχουν  ασχοληθεί με την ομηρική Ιθάκη. Το 1908 δημοσίευσε την πραγματεία του «Η Οδυσσέως Ιθάκη», η οποία μεταφράστηκεκαι στα γερμανικά, όπου υποστηρίζει ότι η ομηρική Ιθάκη είναι το σημερινό νησί της Ιθάκης, που κατά την εποχή του Οδυσσέα ήταν προσκολλημένη με την Πύλαρο.

Από τη Θηνιά κατάγεται και μια γυναίκα πρωτοπόρος της ιατρικής επιστήμης, η Αγγελική Παναγιωτάτου (1878-1954), πρώτη γυναίκα φοιτήτρια και πρώτη γυναίκα καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με σπουδαίο ακαδημαϊκό έργο, αλλά και σπουδαία ιατρική, κυριολεκτικά ανθρωπιστική δράση στην Αίγυπτο. Γιατρός ήταν και η αδελφή της Αλεξάνδρα, η οποία δυστυχώς πέθανε κατά την ειδίκευσή της στην παιδιατρική στη Βιέννη. Ο Αγκώνας και η Θηνιά γενικότερα είχαν μια παράδοση στην ιατρική, καθώς λέγεται ότι ο αριθμός των Αγκωνιατών και Θηνιατών γιατρών ήταν αναλογικά μεγαλύτερος απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Κεφαλονιά.  Στο δίτομο έργο του «Γιατροί και Ιατρική Κεφαλονιάς», ο Γεράσιμος Πεντόγαλος αναφέρει αρκετούς γιατρούς που όχι μόνο κατάγονταν, αλλά και δραστηριοποιούνταν στον Αγκώνα.

Περνώντας σιγά σιγά στον 20^ό αιώνα, θα συναντήσουμε άλλη μια δυναμική γυναίκα, τη ΒαρβάραΘεοδωροπούλου–Λιβαδά, γνωστή και ως «Μάνα του Στρατού», η οποία χρηματοδότησε και την ανέγερση του Ιερού Ναού της Αγίας Βαρβάρας, ενώ τα προσωπικά της αντικείμενα και το αρχείο της τοποθετήθηκαν στο παρακείμενο του Ναού κτίριο, με σκοπό να λειτουργήσει ως Μουσείο. Με δική της πρωτοβουλία ανεγέρθηκε στην πλατεία του χωριού και η Κοινοτική Βιβλιοθήκη «Ο Σπυρίδων Ζησίμου Λιβαδάς», στην οποία μεταφέρθηκε και το κοινοτικό γραφείο, και αργότερα και το αγροτικό ιατρείο Αγκώνα. Όμως η Βαρβάρα Θεοδωροπούλου Λιβαδά άφησε πίσω της και σημαντικό συγγραφικό έργο. Δοκιμάστηκε στην ποίηση με το ψευδώνυμο «Ανεμώνα» και εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Στην Ανέμη του Χρόνου», ενώ συνέγραψε ακόμη τη βιογραφία του Γεράσιμου Λιβαδά αλλά και του συζύγου της, δικαστή Θεοδωρόπουλου, και, το 1939, μια μελέτη για την Αγγελική Πάλλη Βαρθολομαίη (1798-1875), σημαντική ποιήτρια της διασποράς με εθνικοαπελευθερωτική δράση.

Στα μισά περίπου του εικοστού αιώνα συναντάμε δύο ακόμα επιφανείς Αγκωνιάτες στον χώρο της πολιτικής. Τα αδέλφια Νίκο και Αριστείδη Δημητράτο. Ο Νίκος (1894-1944) ήταν δικηγόρος, σοσιαλιστής στην ιδεολογία και διατέλεσε ο πρώτος Γενικός Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), του προδρόμου του σημερινού ΚΚΕ, ωστόσο διαγράφηκε το 1924, καθώς έδειξε να κλίνει προς τον δρόμο της σοσιαλδημοκρατίας. Προσπάθησε χωρίς επιτυχία να ιδρύσει ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, και στη συνέχεια αποσύρθηκε από την πολιτική και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Στέλεχος του ΣΕΚΕ ήταν και ο εξάδελφος του Νίκου, Παναγής. Ο Παναγής είχε ιδρύσει τη Σοσιαλιστική Ένωση και ήταν μέλος της πρώτης Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ.

Μακροβιότερη ήταν η πολιτική πορεία του αδελφού του Νίκου, Αριστείδη Δημητράτου (1902-1986). Κι εκείνος ξεκίνησε στα νεανικά του χρόνια από τις τάξεις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος. Ένα χρόνο μετά τη διαγραφή του Νίκου, θα αποχωρήσει κι εκείνος από το ΚΚΕ, περνώντας μάλιστα στην απέναντι όχθη, τον αντικομμουνισμό, και ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση, φτάνοντας μάλιστα μέχρι τη θέση του Γενικού Γραμματέα της ΓΣΕΕ (1928). Αμέσως μόλις ο Ιωάννης Μεταξάς, με τις ευλογίες του Βασιλιά, εγκαθιδρύει τη Δικτατορία της 4^ης Αυγούστου 1936, ο Αριστείδης Δημητράτος διορίζεται, στις 5 Αυγούστου, Υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας, με αρμοδιότητα στα θέματα Εργασίας, θέση από την οποία θα παραιτηθεί στις 29 Ιανουαρίου 1941, ημέρα θανάτου του Ιωάννη Μεταξά.  Το 1937 ο Μεταξάς θα τον διορίσει και πρόεδρο της «Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος». Τη θέση του Υφυπουργού Εργασίας θα διατηρήσει και στην βραχύβια Κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κορυζή, μέχρι τον Απρίλιο του 1941, που οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Αθήνα. Ο Δημητράτος συμμετέχει και στην εξόριστη Κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού, όπου κατείχε και το Υπουργείο Γεωργίας. Θα επανεκλεγεί Βουλευτής το 1946, με την «Ηνωμένη Παράταξη Εθνικοφρόνων», ως αρχηγός του «Εργατικού Κόμματος Ελλάδος» αλλά και το 1956, με την «Δημοκρατική Ένωση» του Σάββα Παπαπολίτη. Θα μεταπηδήσει στην Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και θα εκλεγεί βουλευτής στην  Β΄ Αθηνών στις εκλογές του 1958. Από το 1958 έως το 1961 θα διατελέσει ξανά Υπουργός Εργασίας στην Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενώ για τελευταία φορά θα εκλεγεί Βουλευτής στις εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961, αυτή τη φορά στη Β΄ Αθηνών, και πάλι με την ΕΡΕ.

Από τον Αγκώνα κατάγεται και ο γιατρός Σπυρίδων Λιβαδάς-Δαναλάτος, ο οποίος εξελέγη  Βουλευτής Κεφαλληνίας, στις εκλογές του 1951 (με το κόμμα «Ελληνικός Συναγερμός» του Στρατάρχη Παπάγου), βουλευτής Πάλης στις εκλογές του 1952 (και πάλι με τον «Ελληνικό Συναγερμό»).

Ο εικοστός αιώνας θα δώσει στον χώρο της πολιτικής άλλη μια σημαντική προσωπικότητα: Την Αλέκα Δρόσου-Παπαρήγα (γεν. 1945), κόρη των αγωνιστών της Αριστεράς Νικολάου Δρόσου (από τον Αγκώνα) και Κικής Σταματάτου (από τη Λειβαθώ). Η Αλέκα Παπαρήγα σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία, και από τα νεανικά της χρόνια ασχολήθηκε με την πολιτική μέσα από την ΕΔΑ, τη Νεολαία Λαμπράκη και στη διάρκεια της απριλιανής χούντας, το παράνομο τότε ΚΚΕ. Το 1991 εκλέχθηκε Γενική Γραμματέας του κόμματος. Είναι η πρώτη γυναίκα αρχηγός κοινοβουλευτικού κόμματος στην Ελλάδα,  η πρώτη γυναίκα Γραμματέας του ΚΚΕ, αλλά και μία από τους πολιτικούς αρχηγούς με τη μεγαλύτερη θητεία στην ηγεσία ενός κόμματος, καθώς η τελευταία είχε διάρκεια 22 χρόνια, μέχρι το 2013. Αυτό που λίγοι γνωρίζουν για την Αλέκα Παπαρήγα είναι ότι έχει και συγγραφικό έργο, με τα βιβλία της «Για την απελευθέρωση της γυναίκας» (1989) και «Σοσιαλισμός απόλυτα αναγκαίος και επίκαιρος» (2003), αλλά και συμμετοχή της σε συλλογικά έργα.

Στο τέλος του εικοστού αιώνα και στις αρχές του 21^ου εμφανίζονται Αγκωνιάτες με σημαντική συγγραφική παρουσία.

• Ο Νικόλαος Λιβαδάς-Τουμασάτος, με το βιβλίο του «Κεφαλληνία – Η αποκάλυψη της Ομηρικής Ιθάκης» το 1998 διατυπώνει τη θεωρία ότι η πραγματική θέση της ομηρικής Ιθάκης δεν βρίσκεται στο ομώνυμο νησί, αλλά στην περιοχή της Παλικής. Ο ίδιος δυστυχώς δεν έζησε αρκετά για να συνεχίσει την έρευνα, ωστόσο το βιβλίο του προκάλεσε πολλές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, και πρόσθεσε ένα σημαντικό κεφάλαιο στην περί Ομηρικής Ιθάκης βιβλιογραφία.
• Η Υβόννη Μαρκαντωνάτου, καθηγήτρια και ξεναγός, ξεκίνησε τη συγγραφική της πορεία με έναν τουριστικό οδηγό της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης (μαζί με τον καθηγητή Γ.Ν. Μοσχόπουλο), και συνέχισε με την έκδοση του λευκώματος «Αρχιτεκτονική κατοικιών στην Κεφαλονιά» (μαζί με τον Λάμπρο Σιμάτο, 2008), ενώ το 2011 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Κεφαλονιά-Ιστορικός Οδηγός», και το 2015 το λεύκωμα «Κεφαλονιά – ξένοι περιηγητές 14^ος – 19^ος αιώνας».
• Ο δικηγόρος ΑθηνώνΚώστας Τουμασάτος, έχει δημοσιεύσει το 2000 ένα βιβλίο για την περίφημη σύμβαση Σένγκεν, ενώ αρθρογραφεί συχνά στον τύπο για ιστορικά και διεθνή ζητήματα, και έχει πρωτοστατήσει στον Ελληνοκουβανικό Σύνδεσμο Φιλίας και Αλληλεγγύης, καθώς και σε πολλές πρωτοβουλίες και δράσεις της κομμουνιστικής αριστεράς.
• Η Ευρυδίκη Λειβαδά, με καταγωγή από τον Αγκώνα, ξεκίνησε τη συγγραφική της σταδιοδρομία τη δεκαετία του 1990 με το μυθιστόρημα «Κεφαλληνία Κεφαλλήνων» (που επανακυκλοφόρησε με τίτλο «Fabula», ενώ έκτοτε δημιούργησε το περιοδικό «Κέφαλος», την πολιτιστική επετηρίδα «Οδύσσεια», και την ιστοσελίδα «Εφημερίς των Κεφαλλήνων», έγραψε βιβλία για τον Χουάν ντε Φούκα, τους μύλους της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου, μια συνοπτική πολιτική Ιστορία της Κεφαλονιάς, την αρχαία μυθολογία Κεφαλονιάς και Ιθάκης,την ιστορία του Αργοστολίου και του αθλητικού συλλόγου «Παγκεφαλληνιακός» καθώς και δύο ακόμη μυθιστορήματα (το βραβευμένο «Στα στενά της χίμαιρας» και «Στα σκαλοπάτια τ’ ουρανού»), ένα λεύκωμα για τους σεισμούς του 1953 («Ημέρες οργής»)σε συνεργασία με τον καταγόμενο από τα Ζόλα Γεράσιμο Σωτ. Γαλανό, καθώς και πολλές μελέτες και άρθρα.
• Η Τάνια Χριστοφοράτου, εκπαιδευτικός, έχει εκδώσει το βιβλίο «Μαθήματα Βιολογίας» (2007), έχει ασχοληθεί επί μακρόν με το θέατρο στην εκπαίδευση συγγράφοντας και σκηνοθετώντας θεατρικά έργα, αλλά και με τη ζωγραφική, πραγματοποιώντας εκθέσεις σε Κρήτη και Κεφαλονιά.

Στο χώρο των μέσων επικοινωνίας, αξίζει να αναφέρουμε τον Διονύση Αυγουστινιάτο, ο οποίος ήταν οικονομικός διευθυντής και ψυχή της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» στα χρόνια της ακμής της, τον Παναγή Κουλουμπή του Σοφοκλή, τηλεοπτικό παραγωγό στην ΕΡΤ, και την Ντόρα Πνευματικάτου, παραγωγό επίσης στην ΕΡΤ, στο MEGA και σε άλλους τηλεοπτικούς σταθμούς. Η νεαρή σκηνοθέτης Ναυσικά Ταραζή έχει επίσης συμμετάσχει στην παραγωγή πολλών ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, ενώ η φιλόλογος Γιάννα Κουλουμπή έχει δώσει σημαντικά δείγματα στον τομέα της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας και ραδιοφωνικής παραγωγής του νησιού, ενώ υπήρξε και υποψήφια βουλευτής με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του Μαΐου 2012.

Αξιόλογη είναι και η παρουσία των Αγκωνιατών στις εικαστικές τέχνες:

• Ο Κώστας Ευαγγελάτος (γεν. 1957), ζωγράφος, εικαστικός, θεωρητικός της τέχνης, με καταγωγή από τον Αγκώνα, έχει επί τέσσερις δεκαετίες διαγράψει μια εντυπωσιακή πορεία στον χώρο των εικαστικών τεχνών με ατομικές εκθέσεις και συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρωτοπόρος στην Ελλάδα στον τομέα του performance, του «ζωντανού» εικαστικού δρώμενου, ο Ευαγγελάτος έχει επίσης ταυτίσει την παρουσία του διευθύνοντας την γκαλερί Dada στην Αθήνα, και δημιουργώντας την ομάδα τέχνης Art Studio Est, ενώ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια λειτουργεί στο πατρικό του σπίτι ο χώρος τεχνών Villa Ροδόπη. Έχει εκδώσει επίσης σειρά ποιητικών συλλογών, κάποιες από τις οποίες μεταφράστηκαν στην αγγλική και τη γαλλική γλώσσα, καθώς και αισθητικά δοκίμια, καλλιτεχνικά ημερολόγια και λευκώματα.
• Ο Γεράσιμος Λιβαδάς-Τουμασάτος (Ράζος) συγκαταλέγεται στους σύγχρονους λαϊκούς ζωγράφους της Κεφαλονιάς. Η ξεθωριασμένη πια τοιχογραφία του με τον προσεισμικό Αγκώνα, κοντά στο σπίτι του που φιλοξενούσε τα έργα του, είναι μια ανάμνηση της τέχνης του, που είχε κερδίσει με την απλότητα και την αμεσότητά της συγχωριανούς και περαστικούς. Στους Αγκωνιάτες ζωγράφους συμπεριλαμβάνονται άλλωστε και η κ. Καλλιόπη Μαρκαντωνάτου-Θλιμμένου, και ο Γαβρίλης Κουλουμπής, έργα των οποίων φιλοξενούνται στην αποψινή έκθεση.

Αλλά και στο χώρο της μουσικής και της δραματικής τέχνης έχουμε σημαντικές παρουσίες που κατάγονται από τον Αγκώνα:

• Από τη γενιά του πατέρα του ριζοσπαστισμού Γεράσιμου Λιβαδά κατάγεται ένας από τους σημαντικότερους θεατρικούς παραγωγούς του νεοελληνικού θεάτρου, ο Βαγγέλης Λιβαδάς (1921-2011) που χάθηκε άδοξα από πυρκαγιά στο σπίτι του. Ο Λιβαδάς, σύζυγος της ηθοποιού Σμαρούλας Γιούλη, από το 1958 ως το θάνατό του ανέβασε πάνω από τριακόσιες θεατρικές παραστάσεις όλων των θεατρικών ειδών, συμμετέχοντας έτσι αποφασιστικά στη διαμόρφωση της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου.
• Ο βαρύτονος λυρικός καλλιτέχνης Ανδρέας Κουλουμπής, έχει διαγράψει μια σπουδαία καριέρα στην Εθνική Λυρική σκηνή, από το 1967, πρωταγωνιστώντας σε δεκάδες παραγωγές στην Ελλάδα και έχει δώσει πολλά ατομικά ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει γράψει στίχους για όπερες και λυρικά έργα.
• Ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα της, Ανδρέα Κουλουμπή, η κόρη του Χριστίνα Κουλουμπή (που απέκτησε με την Κάρμεν Ρουγγέρη), είναι ηθοποιός στο θέατρο και την τηλεόραση, σκηνογράφος, ενδυματολόγος και εικονογράφος παιδικών βιβλίων.
• Όλοι γνωρίζουμε τη Μαριάννα Τουμασάτου από τις μεγάλες τηλεοπτικές της επιτυχίες (που ξεκινούν από το ρόλο της στις «Γυναίκες» το 1992 και φθάνουν ως σήμερα στους «Συμμαθητές»). Η Μαριάννα όμως είναι και σπουδαία θεατρική ηθοποιός, απόφοιτη της σχολής του Θεάτρου Τέχνης – Κάρολος Κουν, με μακρόχρονη πορεία και δυνατές ερμηνείες στο Θέατρο Τέχνης, στο Εθνικό Θέατρο και σε έργα μεγάλων συγγραφέων όπως ο Σαίξπηρ, ο Γκολντόνι, ο Ντάριο Φο. Ηθοποιός είναι και ο αδελφός της Μαριάννας, Γρηγόρης Τουμασάτος, με αξιόλογη παρουσία στην τηλεόραση και στο θέατρο.

Η ιστορία συνεχίζεται… Ψάχνοντας στο Youtube θα βρούμε τα τραγούδια των Missing Pulse, στους οποίους συμμετέχει και ο Αγκωνιάτης Λευτέρης Μαρκαντωνάτος, ενώ με το τραγούδι ασχολείται και η αδελφή του Μελίσσα. Η ελπίδα ότι οι νέοι άνθρωποι θα  δώσουν το στίγμα τους στην πολιτιστική πραγματικότητα του σήμερα και του αύριο, ελπίδα στην οποία η ίδρυση και λειτουργία του Συλλόγου «Ο Αγκώνας» νομίζουμε ότι συμβάλλει αποφασιστικά, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κλείσουμε αυτή την περιήγηση. Θέλω να ζητήσω συγγνώμη αν παρέλειψα κάποιους από τους σημαντικούς συγχωριανούς μας – καταλογίστε το στην βιασύνη για να γραφτεί αυτή η ομιλία και όχι σε κάποια άλλη σκοπιμότητα. Αν κάτι θα ήθελα να μείνει απ’ αυτό το κείμενο είναι ότι θα πρέπει να είμαστε περήφανοι για τον τόπο μας, ότι θα πρέπει να τον αγαπάμε, να σεβόμαστε την ιστορία του, και να κάνουμε ο καθένας ό,τι μπορεί, από τη θέση που βρίσκεται, για να συνεχιστεί αυτή η ιστορία μας, για να μπορέσει το χωριό μας, παρότι κοιτάζει προς τη Δύση, να πορεύεται πάντα προς το φως. Σας ευχαριστώ.