Κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα διήλθε από την Κεφαλληνία μία από τις πιο λαμπρές και χαρισματικές εκκλησιαστικές μορφές, που κοσμούν το αγιολόγιο των νεοτέρων χρόνων και διδάσκουν με τη ζωή και το έργο τους. Ο λόγος για τον θαυματουργό Άγιο Μακάριο τον Νοταρά Αρχιεπίσκοπο Κορίνθου (1731 – 1805), ο οποίος αναδείχθηκε ταπεινός και ευκλεής ιεράρχης, φωτεινός ασκητής και ουρανόσταλτος οδηγός ψυχών, πολύτιμος συγγραφέας και Γενάρχης του Φιλοκαλισμού. Ο ακλινής και αμετακίνητος στην ορθόδοξη πίστη και εκκλησιαστική παράδοση Άγιος Μακάριος ο Νοταράς έζησε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτητική εποχή, η οποία είχε ανάγκη από μεγάλα πνευματικά αναστήματα, που να διακρίνονται για την αγωνιστικότητα, την τόλμη και την αγάπη τους στην Εκκλησία.
Γεννημένος το 1731 στα ιστορικά Τρίκαλα Κορινθίας και έχοντας ως φωτεινό πρότυπο τον συγγενή και συντοπίτη του, Άγιο Γεράσιμο Νοταρά (1509 – 1579), δείχνει από νωρίς ιδιαίτερη κλίση στη μοναχική ζωή. Γι’ αυτό καταφεύγει στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στα Καλάβρυτα για να γίνει μοναχός. Η έλλειψη συγκατάθεσης του πατέρα του τον αναγκάζει να επιστρέψει στα Τρίκαλα, όπου τον διορίζει επιστάτη των γύρω χωριών για να συγκεντρώνει τα οφειλόμενα χρήματα. Ο Άγιος όμως μοιράζει τα χρήματα στους φτωχούς και μετά τον θάνατο του διδασκάλου του Ευσταθίου, αναλαμβάνει ο ίδιος καθήκοντα διδασκάλου, εργαζόμενος έξι χρόνια αμισθί για τη μόρφωση των παιδιών της επαρχίας του. Σε ηλικία μόλις 34 ετών καλείται να ποιμάνει ως επίσκοπος την ιστορική και ευλογημένη Αποστολική Εκκλησία της Κορίνθου, η οποία τιμήθηκε, δοξάστηκε και ευεργετήθηκε από το πλούσιο και ανεπανάληπτο αναγεννητικό του έργο. Η κήρυξη όμως του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1768 διακόπτει την πλούσια δράση και το πολύτιμο έργο του ταπεινού και χαρισματικού ιεράρχη της Κορίνθου. Έτσι μετά από την αυθαίρετη και αντικανονική εκθρόνισή του συνεχίζει το κηρυκτικό και ιεραποστολικό του έργο σε διάφορα νησιά της πατρίδος μας.
Ο πρώτος σταθμός ήταν το 1770 η Ζάκυνθος, αλλά η αγάπη και η ευλάβειά του προς τον συγγενή του, τον Άγιο Γεράσιμο Νοταρά, τον οδήγησε στην Κεφαλληνία για να προσκυνήσει το χαριτόβρυτο και άφθαρτο ιερό λείψανο του Αγίου Γερασίμου, υποβάλλοντας έτσι ευλαβικά τον σεβασμό του στον άγιο, τον οποίο είχε ως φωτεινό πρότυπο στην κατά Χριστόν ζωή του.
Αντιμήνσιο με υπογραφή του Αγίου Μακαρίου του Νοταρά Αρχιεπισκόπου Κορίνθου. Φυλάσσεται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μονής Αγίου Ανδρέου Μηλαπιδιάς Κεφαλληνίας
Η άφιξη και η παραμονή στην Κεφαλληνία του θεοφόρου και ευκλεούς επισκόπου της Κορίνθου Αγίου Μακαρίου συνοδεύτηκε όμως από θαυμαστά σημεία και γεγονότα, που διακηρύσσουν με τον καλύτερο τρόπο τη ζωντανή παρουσία του Θεού και των αγίων Του. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, που μας παρέχουν τα σωζόμενα φιλολογικά συγγράμματα, ο Άγιος Μακάριος έφτασε το 1771 στην Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου στα Ομαλά της Κεφαλληνίας για να προσκυνήσει το θαυματουργό λείψανο του Αγίου. Εκεί συνέβη και το θαυμαστό γεγονός της εν πνεύματι συνάντησης του Αγίου Γερασίμου με τον Άγιο Μακάριο, των δύο επιφανών γόνων της παλαιάς αρχοντικής οικογένειας των Νοταράδων.
Το θαύμα έχει καταγραφεί στην προφορική παράδοση της Μονής και μέχρι σήμερα οι μοναχές το αφηγούνται ως εξής: Αφού ο Άγιος Μακάριος προσκύνησε το ιερό λείψανο του Αγίου Γερασίμου, ήθελε να μείνει μόνος μπροστά στη λάρνακα και μετά τη δύση του ηλίου. Αυτό όμως απαγορευόταν σύμφωνα με το τυπικό της Μονής. Η έντονη επιμονή του Αγίου Μακαρίου προκάλεσε την περιέργεια των μοναζουσών, οι οποίες κατ’ εξαίρεσιν επέτρεψαν στον Άγιο να μείνει μπροστά στο ιερό λείψανο. Τότε μερικές μοναχές κρύφτηκαν στον γυναικωνίτη για να μπορέσουν να δουν τι θα κάνει ο Άγιος. Μ’ αυτόν τον τρόπο έγιναν μάρτυρες και θεατές ενός συγκλονιστικού θαύματος: Αφού ο Άγιος Μακάριος γονάτισε μπροστά στη λάρνακα, η λάρνακα άνοιξε και σηκώθηκε από μέσα ο Άγιος Γεράσιμος. Τότε οι δύο Άγιοι εναγκαλίστηκαν και αφού συνομίλησαν, ο εν σώματι άφθορος και εν πνεύματι ζωντανός Άγιος Γεράσιμος ο θαυματουργός μπήκε και πάλι μέσα στη λάρνακα.
Σύγχρονη τοιχογραφία δια χειρός Ηλία Γεωργάτου από το Καθολικό της Ι. Μ. Αγ. Γερασίμου Ομαλών Κεφαλληνίας. Απεικονίζει το θαυματουργικό γεγονός της εν πνεύματι συνάντησης και συνομιλίας του Αγίου Μακαρίου με τον Άγιο Γεράσιμο.
Η σημερινή αδελφότητα της Μονής του Αγίου Γερασίμου αποφάσισε από ευλάβεια στον Άγιο Μακάριο, αλλά και για να καταστήσει ευρύτερα γνωστό το επιτελεσθέν θαύμα, να αγιογραφηθούν στον περικαλλή και παμμεγέθη Ιερό Ναό του Αγίου Γερασίμου στο μοναστήρι των Ομαλών τόσο ο Άγιος Μακάριος όσο και το θαυματουργικό γεγονός της εν πνεύματι συνάντησης των δύο Αγίων. Τη φιλοτέχνηση των αγιογραφιών ανέλαβε ο κεφαλληνιακής καταγωγής αγιογράφος κ. Ηλίας Γεωργάτος, ο οποίος άλλωστε έχει αναλάβει και την ιστόρηση ολόκληρου του μεγαλοπρεπούς Ιερού Ναού.
Ο Άγιος Μακάριος διέμεινε στη Μονή του Αγίου Γερασίμου για μερικούς μήνες. Μάλιστα τον Δεκέμβριο του 1771 συνέγραψε τη «Συλλογή παραινέσεων και υποδειγμάτων των οσίων πατέρων ημών». Αξιομνημόνευτη είναι και η αγιαστική παρουσία του Αγίου στην Κεφαλληνία, αφού μέχρι σήμερα διασώζεται και φυλάσσεται ως πολύτιμος πνευματικός θησαυρός στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μονής Αγίου Ανδρέου Μηλαπιδιάς καθηγιασμένο αντιμήνσιο με την υπογραφή του Αγίου Μακαρίου. Η φωταυγής διέλευση του θεοφόρου επισκόπου της Κορίνθου Αγίου Μακαρίου του Νοταρά από την Κεφαλληνία κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα σε συνδυασμό και με τα θαυμαστά και υπερφυή γεγονότα, τα οποία έλαβαν χώρα στην Ιερά Μονή του Αγίου Γερασίμου Ομαλών σύμφωνα με τη διασωθείσα προφορική παράδοση των μοναζουσών, δημιουργούν επιτακτικά την ανάγκη για την ανέγερση ενός περικαλλούς παρεκκλησίου επ’ ονόματί του στον ευλογημένο χώρο της Μονής, ώστε να αποδοθεί η πρέπουσα τιμή στον συγγενή και συντοπίτη άγιο του πολιούχου και προστάτου των απανταχού της Γης Κεφαλλήνων προς δόξαν του παναγίου ονόματος του Χριστού μας, του «θαυμαστοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις Αὐτοῦ».
Μετά από την παραμονή του στην Κεφαλληνία, ο Άγιος Μακάριος αναχώρησε και πάλι για τη Ζάκυνθο, όπου διέμεινε τρία χρόνια, ενώ στη συνέχεια επισκέφθηκε την Ύδρα, την Πάτμο, τους Λειψούς, τη Σάμο, την Ικαρία και τη μυροβόλο Χίο, όπου εγκαταβίωσε τα τελευταία δώδεκα χρόνια της επίγειας βιοτής του και εκοιμήθη οσιακώς στις 17 Απριλίου του 1805.
Πολύτιμη υπήρξε η παρουσία του Αγίου και στο Άγιον Όρος, όπου εκεί μαζί με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη (1749 -1809) και τον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο (1721 -1813) κατέστη ο σταυροφόρος και πρωτεργάτης του πνευματικού κινήματος των Κολλυβάδων, της περίφημης φιλοκαλικής Αναγέννησης, η οποία σκοπό είχε να προβάλει το ασκητικό πνεύμα και την αρχαία εκκλησιαστική παράδοση. Ο ιεραπόστολος του Αιγαίου και Γενάρχης του Φιλοκαλισμού Άγιος Μακάριος αναδείχθηκε επίσης ένθερμος αλείπτης νεομαρτύρων, αφού προετοίμασε με την πνευματική του καθοδήγηση πολλούς νεομάρτυρες προς το μαρτύριο, όπως τον Άγιο Πολύδωρο τον Κύπριο ( 3 Σεπτεμβρίου 1794), τον πολιούχο της Μυτιλήνης, Άγιο Θεόδωρο τον Βυζάντιο ( 17 Φεβρουαρίου 1795) και τον πολιούχο της Τριπόλεως, Άγιο Δημήτριο τον Πελοποννήσιο ( 14 Απριλίου 1803).
Σημαντική υπήρξε επίσης η συγγραφική δραστηριότητα του Αγίου, αφού πλούτισε την Ορθόδοξη Εκκλησία με ανεπανάληπτα έργα, όπως η πεντάτομη Φιλοκαλία, που εκδόθηκε το 1782 και αποτελεί μια ανθολογία από έργα ασκητικών και νηπτικών πατέρων, ενώ αναρίθμητα είναι και τα θαύματα, τα οποία με τη χάρη του Θεού τέλεσε στην πορεία των 200 και πλέον ετών από την οσιακή του κοίμηση στις 17 Απριλίου του 1805 μέχρι τις ημέρες μας. Γι’ αυτό και παραμένει στη συνείδηση των ορθοδόξων ως ο ενάρετος και φιλόστοργος ποιμενάρχης, ο μεγάλος διδάσκαλος του Γένους, ο ταπεινός διάκονος Χριστού, ο συγγραφέας ψυχοσωτήριων βιβλίων, ο θαυματουργός άγιος, ο οποίος θα διδάσκει τον πνευματικά αλλοτριωμένο άνθρωπο του 21ου αιώνα με την αγωνιστικότητα, την ταπεινοφροσύνη και την αγάπη του προς τον πλησίον και θα παραδειγματίζει κάθε ορθόδοξο ιερέα και επίσκοπο με την ακτημοσύνη, τη σεμνότητα του βίου και την αδιάκοπη προσφορά του στην Εκκλησία του Χριστού.
Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Θεοδωροπούλου Αριστείδου Γ., Ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου (1731 – 1805) , Δελτίο Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών, τεύχος 40, Ιούλιος – Δεκέμβριος 2006, Κιάτο.
- Παπαδοπούλου Στυλιανού Γ., Ο Άγιος Μακάριος Κορίνθου, Εκδόσεις Ακρίτας, Α΄ Έκδοση, Αθήνα 2000.
- Χαροκόπου Αντωνίου Ν., Ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς Μητροπολίτης Κορίνθου (1731 – 1805), Εκδοτικός Οίκος Αστήρ, Αθήναι 2001.
