Οι Άγιοι της Κεφαλληνίας μέσα από την ιστορηθείσα εικόνα Τους

Κάθε πρώτη Κυριακή του Αυγούστου η Τοπική Εκκλησία της Κεφαλληνίας τιμά με κοινό εορτασμό το σύνολο των Αγίων

Εκκλησία

05/08/2015 | 14:13

Της Καλής Αλυσανδράτου*

Την Κυριακή 29 Ιουνίου 2014, ημέρα εορτής του Αποστόλου Παύλου, ιδρυτή της τοπικής Εκκλησίας της Κεφαλληνίας, με τη δέουσα εκκλησιαστική τάξη τελέσθηκαν οι εορταστικές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση 30 χρόνων ποιμαντορίας του μακαριστού Μητροπολίτη Κεφαλληνίας κυρού Σπυρίδωνα.

Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας καθιερώθηκε από τον Σεβασμιώτατο η εικόνα της Συνάξεως των εν Κεφαλληνία Αγίων, η οποία και παρέμεινε έκτοτε στον Μητροπολιτικό Ναό Αργοστολίου, και θα εορτάζονταν κάθε πρώτη Κυριακή του Αυγούστου, για να δίνεται η ευκαιρία στους απανταχού Κεφαλλήνες να συμμετέχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις λόγω και της παρουσίας τους στο νησί εξαιτίας των θερινών τους διακοπών. 30_xronia_despoths29

Δυστυχώς η πρώτη φορά εορτασμού μας βρίσκει διπλά απορφανισμένους. Το νησί μας μέσα σε λιγότερο των έξι μηνών διάστημα δοκιμάστηκε διπλά στην εκκλησιαστική του πορεία. Από την μια ο θάνατος του Μητροπολίτη Κεφαλληνίας κυρού Σπυρίδωνα και από την άλλη ο αδόκητος θάνατος του μόλις 21 ημερών εκλεγέντα Μητροπολίτη Κεφαλληνίας κυρού Γερασίμου, δεν μας δίνουν περιθώρια πανηγύρεων. Παρά ταύτα οφείλουμε μια σύντομη αναφορά, επετειακού χαρακτήρα. στην εικόνα της Συνάξεως των εν Κεφαλληνία Αγίων. 30_xronia_despoths28 30_xronia_despoths27

Η εικόνα αυτή ήταν καρπός της συντονισμένης προσπάθειας αρκετών Κεφαλλήνων (π. Φώτιου Γαβριελάτου, π. Σπυρίδωνα Πετεινάτου, κ. Γιάννη Δανάλη και κ. Καλής Αλυσανδράτου) αλλά και φίλων της Κεφαλληνίας (κ. Αριστείδη Θεοδωρόπουλου, κ. Σπυρίδωνα Κοντογιάννη Καθηγητού Θεολογικής Σχολής Αθηνών και του υμνογράφου δρ. Χαραλάμπη Μπούσια ο οποίος συνέγραψε και προσέφερε άνευ αμοιβής σχετική Ακολουθία και Παρακλητικό Κανόνα) προς τιμή του μακαριστού Μητροπολίτη Κεφαλληνίας κυρού Σπυρίδωνα.

Στην εικόνα συμπεριλαμβάνονται η Παναγία ένθρονη με τον Χριστό στην αγκαλιά Της και εκατέρωθέν τους ο Άγιος Γεράσιμος, ο Απόστολος Παύλος, ο Άγιος Άνθιμος Κουρούκλης, ο Άγιος Παναγής Μπασιάς, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Άγιος Δονάτος Επίσκοπος Ευροίας, ο Άγιος Χαράλαμπος, ο Απόστολος Ανδρέας, οι Άγιοι Φανέντες και ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς. 30_xronia_despoths23

Η Κεφαλληνία κοσμείται από πλειάδα Αγίων, τους οποίους πολλοί, ακόμη και ντόπιοι, αγνοούν, αφού είναι ανά τον κόσμο ξακουστή κυρίως για το άφθαρτο σκήνωμα του προστάτη και πολιούχου της, Αγίου Γερασίμου του Νοταρά. Από πολλούς επίσης αγνοείται η ύπαρξη πλείστων «οσιακών» μορφών του νησιού μας, οι οποίες μέχρι σήμερα δεν έχουν ακόμη αναγνωρισθεί σύμφωνα με τα θέσμια της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, αλλά έχουν καταξιωθεί στη συνείδηση των κατοίκων. Ο Αρχιεπίσκοπος Κεφαλληνίας, Ζακύνθου κα Ιθάκης Παΐσιος Χοϊδάς, ο Επίσκοπος Κερνίτσης Ηλίας Μηνιάτης, ο Ιερομόναχος Κλήμης Φωκάς, Ηγούμενος της Ι. Μ. Άτρου, ο Ιερομόναχος Κυριακός Πεταλούδης, εφημέριος της Ι. Μ. Εσταυρωμένου, η Μοναχή Ρωμύλα Τσιγαρά, δεύτερη κτίτωρ της Ι. Μ. Αγίου Ανδρέου, ο Ιερομόναχος Χρύσανθος Πετρόπουλος και οι Μοναχοί Κωνστάντιος και Ευφρόσυνος, κτίτορες της Ι. Μ. Κηπουραίων, οι Μοναχοί Γαβριήλ και Συμεών και η Μοναχή Πελαγία, κτίτορες της Ι. Μ. Αγριλίων Σάμης, είναι μεταξύ των ευλαβών μορφών που κοσμούν την εκκλησιαστική ιστορία του νησιού μας στο διάβα των αιώνων.

Εύχομαι ολόψυχα ο επόμενος Μητροπολίτης Κεφαλληνίας να συνεχίσει στον τομέα αυτό το έργο του προκατόχου του κυρού Σπυρίδωνα και να αξιωθεί επί των ημερών του της επισήμου αγιοκατατάξεως των «αγίων» αυτών μορφών της τοπικής μας Εκκλησίας και να εμπλουτίσει την εικόνα της «Συνάξεως πάντων των εν Κεφαλληνία Αγίων» την οποία ως επισφράγισμα Του και πολύτιμη πνευματική παρακαταθήκη εις τους αιώνες άφησε στην Κεφαλονιά ο μακαριστός Μητροπολίτης μας, και «υπό την σκιά της» στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αργοστολίου παρέμεινε το σκήνωμά Του επί δύο ημέρες μέχρι και της εξοδίου ακολουθίας Του, καθώς και το σκήνωμα του μακαριστού, του τόσο πρόωρα χαμένου, Μητροπολίτου Κεφαλληνίας κυρού Γερασίμου, όταν μεταφέρθηκε στην Κεφαλονιά την πρώτη ημέρα της θανής Του.

Περιγραφή της εικόνας

Κάθε πρώτη Κυριακή του Αυγούστου η Τοπική Εκκλησία της Κεφαλληνίας τιμά με κοινό εορτασμό το σύνολο των Αγίων, τους οποίους ο «χριστώνυμος λαός της αγιοτόκου και αγιοβαδίστου νήσου Κεφαλληνίας» αναγνωρίζει διαχρονικά σε δύσκολες στιγμές ως ευεργέτες και μεσίτες του στον Θρόνο της Χάριτος.

Η ιερά εικόνα, με την επωνυμία «Σύναξη πάντων των εφόρων και προστατών Αγίων της νήσου Κεφαλληνίας», έργο των μοναζουσών της Ι. Μ. Παναχράντου Μεγάρων, (του παλαιού ημερολογίου), βρίσκεται σε ειδικό θρόνο στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελιστρίας-Αναλήψεως του Αργοστολίου από τις 29-6-2014.

Πρόκειται για μία πρωτότυπη αγιογραφική σύνθεση και ταυτόχρονα για ένα εξαιρετικό εικαστικό έργο. Χωρίς να διαφοροποιείται από τους κανόνες της ορθόδοξης αγιογραφίας, αποτυπώνει τις μορφές των Αγίων μας με ζωντανά χρώματα και γλυκείες όψεις. Τις συνδυάζει ακόμη με την αποτύπωση προσκυνηματικών τόπων και ιστορικών στιγμών της τοπικής αγιολογίας και της εκκλησιαστικής ιστορίας του νησιού μας. Το στιλβωτό χρυσό φόντο αισθητοποιεί την υπερουράνια λαμπρότητα, της οποίας μέτοχοι είναι οι Άγιοί μας.

Περιγράφοντας την εικόνα αυτή επιχειρούμε να προσεγγίσουμε συνοπτικά τις αγιασμένες μορφές που θα τιμώνται στο εξής από κοινού:

Στο κέντρο της εικόνας δεσπόζει η παράσταση της Παναγίας ένθρονης. Είναι χαρακτηριστικό της εικόνας ότι ο θρόνος της Θεομήτορος εδράζεται πάνω στην κεφαλονίτικη γη. Ως Βασίλισσα ουρανού και γης η Θεοτόκος, κάθεται σε υψηλό θρόνο και κρατάει στα γόνατά Της, ως Θεομάνα, τον Ποιητή του κόσμου. Τον Κύριο και την Παναγία Μητέρα Του πλαισιώνουν δεξιά και αριστερά οι εν Κεφαλληνία διαλάμψαντες και τιμώμενοι Άγιοι.

Λίγο πιο κάτω, μπροστά από τη Θεοτόκο, στέκεται όρθιος ο πολιούχος, προστάτης και φύλακας της νήσου Κεφαλληνίας, ο Άγιος Γεράσιμος, ο Νέος Ασκητής (16 Αυγούστου και 20 Οκτωβρίου). Στο δεξί Του χέρι κρατά την Κεφαλονιά, την οποία προσφέρει ικετευτικά στη Θεοτόκο και τον Υιό Της και στο αριστερό Του χέρι κρατά ειλητάριο που γράφει: «Ὦ μήτερ τοῦ Κυρίου, σκέπασον καί διαφύλαξον τήν Νῆσον ταύτην», παρακαλώντας την Παναγία να προστατεύει τη νήσο που Του εμπιστεύθηκε.

Στα αριστερά του προσκυνητή και δεξιά της Παναγίας, στην πρώτη σειρά, φαίνεται να απονέμει σέβη και να ικετεύει ο φωτιστής του νησιού μας και ολόκληρου σχεδόν του πρώην «εθνικού» κόσμου, ο Απόστολος Παύλος (29 Ιουνίου), ο οποίος κρατά ειλητάριο που γράφει: «καί διασωθέντες τότε ἐπέγνωσαν ὅτι Μελίτη ἡ νῆσος καλεῖται», πιστοποιώντας ότι η Μελίτη των Πράξεων, στην οποία ναυάγησε, πηγαίνοντας στη Ρώμη για να δικαστεί, είναι η Κεφαλονιά. Συμπαραστάτες στη δέηση αυτή έχει τον Άγιο Άνθιμο Κουρούκλη τον νέο ασκητή, (4 Σεπτεμβρίου) τον τυφλό ιεραπόστολο του Αιγαίου, τον εκ Ληξουρίου ορμώμενο, ο οποίος στο αριστερό χέρι Του μαζί με το μπαστούνι του κρατά ειλητάριο που γράφει: «ἄγρυπνον ὄμμα οἶδα τόν νοῦν ἁγνίζειν, θραύειν πήρωσιν, φάσματα φυγαδεύειν»· τον Άγιο Παναγή Μπασιά (7 Ιουνίου) τον ταπεινό «άγαμον ιερέα εν Ληξουρίω», τον θεόσοφο διδάσκαλο που διέλαμψε με το φως της διορατικής Του χάριτος· τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό (24 Αυγούστου), τον νέο Ιερομάρτυρα και Ισαπόστολο, ο οποίος πέρασε το 1777 από την ενετοκρατούμενη Κεφαλονιά, λίγο πριν από το μαρτυρικό του τέλος και δίδαξε σε πολλά μέρη της νήσου· τον Άγιο Δονάτο Επίσκοπο Ευροίας (30 Απριλίου), του οποίου το σκήνωμα, όταν οι Σταυροφόροι τον 12^ο αιώνα το μετέφεραν στη Βενετία, διήλθε από το νησί και παρέμεινε για αρκετούς μήνες στον Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Κάστρο· τον Άγιο Χαράλαμπο (10 Φεβρουαρίου), ο οποίος θαυματουργικά απάλλαξε την πόλη του Ληξουρίου από πανώλη το 1762 και από σιτοδεία το 1811 και είναι ο πολιούχος της πόλης.

Στην απέναντι πλευρά οριζοντίως, δεξιά του προσκυνητή, παρακαλούν όρθιοι τον Χριστό και την Παναγία ο Απόστολος Ανδρέας (30 Νοεμβρίου), του οποίου το δεξιό πέλμα ως ανεκτίμητος πνευματικός θησαυρός φυλάσσεται στην Ι. Μονή Του στη Μηλαπιδιά. Το έτος 1639 η διασωθείσα από ναυάγιο Ελληνορουμανίδα πριγκίπισσα Ρωζάνη, θυγατέρα του πρωτοσπαθάριου της Μολδοβλαχίας Ζώτου Τσιγαρά και εγγονή του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Πέτρου Βοεβόδα, μόνασε στη γυναικεία αυτή Μονή (μετονομασθείσα σε Ρωμύλα Μοναχή) και αφιέρωσε το ιερό αυτό λείψανο, το οποίο φέρει εμφανή τα σημάδια από τη μαρτυρική σταύρωση. Οι Άγιοι Φανέντες, οι ομολογητές Άγιοι Γρηγόριος, Θεόδωρος και Λέων (Κυριακή των Αγίων Πάντων και Κυριακή των Μυροφόρων), οι οποίοι τον 4^ο αιώνα κατέφυγαν, ασκήτευσαν, εκοιμήθησαν και φανερώθηκαν θαυματουργικά στη Σάμη (ή Σάμο όπως είναι γνωστή η περιοχή). Προς τιμήν τους ανεγέρθηκε Μονή μετά τη θαυματουργική ανεύρεση των ιερών τους λειψάνων. Στο αριστερό Του χέρι ο ομολογητής Άγιος Θεόδωρος κρατά ειλητάριο που γράφει: «διήλθομεν διά πυρός καί ὕδατος καί ἐξήγαγες ἡμᾶς εἴς ἀναψυχήν». Τέλος ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου (17 Απριλίου), ο οποίος το 1771 επισκέφθηκε την Κεφαλληνία για να προσκυνήσει το ιερό λείψανο του συγγενούς Του, Αγίου Γερασίμου. Μαρτυρείται δε από την προφορική παράδοση της Μονής των Ομαλών ότι ο Άγιος Μακάριος ζήτησε να μείνει μόνος και μετά τη δύση του ηλίου στον Ναό, όπου φυλασσόταν το άφθαρτο σκήνωμα του Αγίου Γερασίμου. Αφού γονάτισε μπροστά στη λάρνακα, η λάρνακα άνοιξε και σηκώθηκε από μέσα ο Άγιος Γεράσιμος. Κατόπιν οι δύο Άγιοι εναγκαλίσθηκαν και αφού συνομίλησαν, ο «εν σώματι άφθορος και εν πνεύματι ζωντανός» Άγιος Γεράσιμος μπήκε και πάλι μέσα στη λάρνακα.

Στη βάση της εικόνας, με νατουραλιστικό σχεδόν τρόπο και με τη χρήση φωτογραφιών –προτύπων, αποτυπώθηκε το περίγραμμα της Κεφαλληνίας με την Ι. Μονή του Αγίου Γερασίμου και το χαρακτηριστικό ρυθμού μπαρόκ ενετικό καμπαναριό.

Επίσης, στη θάλασσα που απλώνεται στο κατώτερο μέρος της εικόνας, η αγιογράφος μοναχή απεικόνισε με τον χρωστήρα της το πλοίο, στο οποίο επέβαινε ο Απόστολος Παύλος, που ναυάγησε στην Κεφαλονιά, τη «Μελίτη των Πράξεων».

Στο κάτω μέρος της εικόνας πάνω στην κορνίζα, έχει αναγραφεί το εξής επίγραμμα : «Σπυρίδωνι, τῶν Κεφαλλήνων Ἱεράρχῃ σεπτῷ, τριακονταετέσι λάμποντι αὐγαῖς Θεοφιλοῦς Ποιμαντορίας, πάντων Κεφαλλήνων Ἁγίων ὑπερκαλλῆ τήνδ’ Εἰκόνα δωρούμεθ’ εὐσεβάστως, τόν βίον εὐχόμενοι μακρόν, ὁρατῶν τε καί ἀοράτων ἀπείραστον κακῶν. 2014.».

Τέλος υπεράνω όλων μέσα από μία υπερκόσμια νεφέλη ξεπροβάλλει ο Κύριος της Δόξης, εκατέρωθεν δε Αυτού δύο Άγγελοι, οι οποίοι φέρουν στις αγκάλες τους 12 στεφάνους για τους Αγίους της Κεφαλληνίας.

Συμπερασματικά διαπιστώνει κανείς από την αναλυτική περιγραφή της εικόνας ότι η Κεφαλληνία κοσμείται από πλειάδα Αγίων, τους οποίους πολλοί, ακόμη και ντόπιοι, αγνοούν, αφού είναι ανά τον κόσμο ξακουστή διότι φιλοξενεί το άφθαρτο σκήνωμα του προστάτη και πολιούχου της, Αγίου Γερασίμου του Νοταρά.

Είναι κατανοητό, λοιπόν, ότι επειδή εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα εκατομμύρια ονόματα όλων όσοι αγίασαν αφανώς και αθορύβως, οι εικόνες αποτελούν υπενθύμιση και οδοδείκτη στον καθημερινό αγώνα και την πορεία του πιστού προς τον Θεό. Γι’ αυτό ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης επισημαίνει τη σημασία της εικόνας για την πνευματική καλλιέργεια των πιστών : «οἶδε γὰρ καὶ γραφὴ σιωπῶσα ἐν τοίχῳ λαλεῖν καὶ τὰ μέγιστα ὠφελεῖν». Μας υπενθυμίζει τις αλήθειες της πίστεώς μας και μας παρακινεί σε πνευματική ανάταση. Ο ρόλος της εικόνας για τον Ορθόδοξο είναι ρόλος αναγωγικός, δηλαδή αποτελεί μέσο διδαχής και πνευματικής ανάτασης, και καθοδηγεί την ψυχή και τον νου των πιστών προς τη θεωρία των θείων μυστηρίων. Αποτελεί επίσης αναπόσπαστο μέρος της Λατρείας, τόσο σε συμβολικό όσο και σε ουσιαστικό επίπεδο, όπως το βιώνουμε στη μακραίωνη παράδοση της Εκκλησίας.

* Το παραπάνω κείμενο αποτελεί τμήμα ευρύτερης αναφοράς σε σχετικά άρθρα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Η ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ» στα τεύχη 14 και 15.