Το ΔΣ της ΕΛΜΕ-ΚΙ ανταποκρίθηκε σε πρόσκληση του Αντιπεριφερειάρχη Κεφαλονιάς κ. Δρακουλόγκωνα και στην Ένωσή μας τέθηκε αίτημα συνδρομής με θέσεις και προτάσεις ενόψει της επικείμενης άσκησης για την αντιμετώπιση μεγάλου σεισμού. Το σενάριο προβλέπει εκδήλωση σεισμού εν ώρα λειτουργίας των σχολείων και με τέτοια τάξη μεγέθους που να κάνει σχεδόν βέβαιη την εκδήλωση καταστροφών.
Το ΔΣ της ΕΛΜΕ-ΚΙ καταθέτει προτάσεις στους εξής άξονες: υποδομές και έργα αντισεισμικής θωράκισης και προστασίας, γενικό σχέδιο πολιτικής προστασίας για το Νομό, ειδικό σχέδιο δράσης για τα σχολεία. Οι άξονες αυτοί είναι αλληλένδετοι και αδιαχώριστοι. Αρκετές πλευρές που αφορούν τους δύο πρώτους έχουν αναδειχθεί από την Επιτροπή Αγώνα Φορέων, στην οποία συμμετέχει η ΕΛΜΕ-ΚΙ από την εποχή των σεισμών. Είναι απαράδεκτη η προσπάθεια να υποβαθμιστούν τα αναγκαία έργα υποδομής, ως μη ρεαλιστικά ή μη επιλέξιμα από την ΕΕ, και να στριμωχθούν οι ρυθμίσεις σε ένα ρεαλισμό διαχείρισης της ανεπάρκειας. Τόσο η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ όπως και οι προηγούμενες αλλά και οι Περιφερειακές Αρχές στα Ιόνια διαχρονικά καθόρισαν και χρηματοδότησαν άλλες προτεραιότητες υπέρ της καπιταλιστικής ανάπτυξης και όχι με γνώμονα την ασφάλεια και την προστασία της ζωής του λαού. Η έμφαση ποτέ δεν δόθηκε στην πρόληψη αλλά στη διαχείριση των δεδομένων που κάθε φορά προέκυπταν, με την επίκληση πάντα της «θεομηνίας». Οι ευθύνες είναι εγκληματικές. Αντίστοιχα, το γενικό σχέδιο πολιτικής προστασίας απέδειξε τόσο στους πρόσφατους σεισμούς όσο και στις πλημμύρες ότι είναι ανεπαρκές, ανεπίκαιρο και υποταγμένο στην υποχρηματοδότηση. Τα σχέδια για τα σχολεία αποτελούν λογική συνέχεια των προηγούμενων πολιτικών και απλά μετακυλύουν την ευθύνη των προβλημάτων που δημιουργούν οι ελλείψεις σε υποδομές και πολιτική προστασία στους εκπαιδευτικούς.
Ειδικότερα:
α) Η ολοκληρωμένη αντισεισμική – αντιπλημμυρική – αντιπυρική προστασία αφορά όλο το Νομό, με προτεραιότητα τη ΔΕΗ, τα δύο Νοσοκομεία και τους χώρους που συγκεντρώνεται λαϊκός κόσμος και νεολαία (σχολεία, χώροι δουλειάς, εργατικά συγκροτήματα κ.ά.), το οδικό δίκτυο. Είναι επείγουσα ανάγκη να υλοποιηθούν τα έργα που έχουν εξαγγελθεί (αποκαταστάσεις, επιδιορθώσεις) και δεν έχουν προχωρήσει. Είναι ενδεικτικό ότι πτέρυγα στο Μαντζαβινάτειο παραμένει με κλειστή λόγω ακαταλληλότητας και επικινδυνότητας πτέρυγα για χρόνια και κανένα μέτρο δεν έχει ληφθεί ακόμη. Τα χρήματα και για τα έργα αυτά ακολούθησαν την τύχη των ταμιακών διαθέσιμων, δηλαδή διοχετεύτηκαν για την πληρωμή του δανείου στο όλον και στην ώρα του. Κυρίως, χρειάζεται να εκπονηθεί ένα μακρόπνοο σχέδιο υποδομών που να θωρακίσει τον πιο σεισμογενή Νομό της χώρας για κάθε ενδεχόμενο και θα δρα προληπτικά. Η λογική των «σημειακών παρεμβάσεων» και της «μερικής άρσης της επικινδυνότητας», που ως κυρίαρχη πολιτική εφαρμόστηκε στους σεισμούς, «βούλιαξε» ως επικίνδυνη στις πλημμύρες.
Τι αναδεικνύεται με αφορμή τους σεισμούς και τις πλημμύρες στο Νομό; Ότι έργα όπως αυτά που είναι απαραίτητα για την αντισεισμική θωράκιση, την αντιπλημμυρική προστασία, την ασφάλεια των εργαζομένων και των λαϊκών οικογενειών δεν μπορούν να αποκτήσουν προτεραιότητα στον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση τέτοιων έργων δεν γίνεται με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες παρά μόνο στο μέτρο που εξυπηρετούν την κερδοφορία του κεφαλαίου. Έτσι αντιμετωπίζουν το ζήτημα κυβέρνηση, τοπικές διοικήσεις, η ΕΕ. Η αντισεισμική θωράκιση, που περιλαμβάνει ένα πλέγμα έργων και προληπτικών παρεμβάσεων, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, είναι ανύπαρκτη στο σύνολο της χώρας. Παρόμοια είναι η κατάσταση με τα αντιπλημμυρικά έργα και εκείνα της πυροπροστασίας.
β) Το γενικό σχέδιο πολιτικής προστασίας στο Νομό είχε μεγάλα προβλήματα στις πλημμύρες καις τους σεισμούς. Για παράδειγμα: δεν είναι δυνατόν να υπάρχει υποστελέχωση σε κρίσιμες υπηρεσίες, να υφίσταται πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων την ώρα της κρίσης και να εμφανίζονται ζητήματα συντονισμού μεταξύ Περιφέρειας –Δήμου – Κεντρικής Κυβέρνησης αλλά και μέσα σε κομβικής σημασίας φορείς. Το κτίριο της περιφέρειας και ο ίδιος ο Αντιπεριφερειάρχης και το τμήμα πολιτικής προστασίας πρέπει να έχουν όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό που σήμερα απουσιάζει. Να καταγραφεί και να ενταχθεί στο σχεδιασμό όλο το δυναμικό σε μηχανήματα π.χ. φορτηγά, μπουλντόζες που υπάρχει στο Νομό. Είναι βασικό να υπάρχει ρύθμιση για ραδιοφωνική συχνότητα συντονισμού και σχετική υποδομή, ώστε να κατευθύνεται συντονισμένα ο πληθυσμός και να καθοδηγείται σωστά και υπεύθυνα. Ειδικό σχέδιο πρέπει να εκπονηθεί για την πρωτεύουσα του Νομού, το Αργοστόλι, που στις πλημμύρες βρέθηκε πλήρως αποκλεισμένη χωρίς να μπορεί να λειτουργήσει καμία από τις τρεις εισόδους – εξόδους της πόλης. Μέρος του σχεδίου πρέπει να είναι το παραλιακό μέτωπο, ώστε να μην ξανασυμβεί να είναι θάλασσα και δρόμος ένα. Η αρνητική εμπειρία της απομόνωσης του Ληξουρίου και της ευρύτερης περιοχής της Παλικής από την υπόλοιπη Κεφαλονιά στους σεισμούς, τα μεγάλα προβλήματα στο οδικό δίκτυο που παραμένουν ως σήμερα, το «μπέρδεμα» των δικτύων αποχέτευσης και ύδρευσης και γενικότερα η μη διασφάλιση παροχής πόσιμου νερού δεν έχει μέχρι σήμερα αξιολογηθεί σε βάθος και δεν έχει μεταφραστεί σε δράσεις και μέτρα που θα αντιμετωπίζουν τα προβλήματα. Η Παλική αποτελεί παράδειγμα ότι το σχέδιο πολιτικής προστασίας δεν χρειάζεται μόνο επικαιροποίηση αλλά και σε πολλές περιπτώσεις εντελώς νέο σχεδιασμό. Αναφέρουμε, ακόμη, ότι πρέπει να διασφαλιστεί η δωρεάν μετακίνησης του πληθυσμού την ώρα της κρίσης.
Να ληφθούν μέτρα αντιπλημμυρικής προστασίας στο βασικό υποσταθμό της ΔΕΗ που βρίσκεται στη λαγκάδα. Να διασφαλιστεί η δυνατότητα αυτοτέλειας σε ενέργεια στο Νομό. Το σχέδιο πολιτικής προστασίας να περιλαμβάνει για το Νοσοκομείο εναλλακτική στέγαση στα παλιά λυόμενα, με όλη την απαραίτητη συντήρηση, επισκευές κλπ που χρειάζεται. Να υπάρχει ρύθμιση για βοήθεια σε περιοχές που απομονώνονται, κεντρική καθοδήγηση των δύο Νοσοκομείων, όλων των κέντρων υγείας και των αγροτικών ιατρείων από το Αργοστόλι και όχι από την Πάτρα, πόσο μάλλον που οι επικοινωνίες θα είναι προβληματικές. Να δοθούν όλα τα απαραίτητα μέσα στη διοίκηση που σήμερα απουσιάζουν (πχ ασύρματος). Να βοηθηθούν τα σώματα ασφαλείας να επιτελέσουν το έργο τους στην έκτακτη ανάγκη (εννοείται αυτού του τύπου) με όλη την απαραίτητη υποδομή. Σύγχρονα πυροσβεστικά οχήματα και περιπολικά, εξοπλισμός που να βοηθάει την ασφάλεια του έμψυχου δυναμικού. Να μην υπάρξουν ξανά φαινόμενα προβληματικού εξοπλισμού όπως ακατάλληλες αντλίες, έλλειψη γεννητριών ή γεννήτριες που δεν δούλευαν ή δεν είχαν πετρέλαιο. Να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που υπήρξαν για την παρουσία των φαντάρων, όπως πχ να καλύπτεται με κρατική ευθύνη η στέγαση και η σίτισή τους και να μη διώχνονται φαντάροι κι αξιωματικοί λόγω μη έγκρισης των δαπανών από τον αρμόδιο επίτροπο. Αντίστοιχα να έρχονται σχεδιασμένα τα μηχανήματα του στρατού που είναι απαραίτητα (πχ γιατί δεν ήρθε ποτέ το ερπυστριοφόρο για την καθαριότητα των ρεμάτων;), γέφυρες, σκηνές (όχι χωρίς πάτους όπως έγινε στους σεισμούς) και να υπάρχει χωροθέτηση κατάλληλων σημείων για προσωρινή εγκατάσταση του πληθυσμού (όχι μέρη ακατάλληλα όπως έγινε με τους σεισμούς).
Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά του γεγονότος ότι το σχέδιο πολιτικής προστασίας χρειάζεται ριζικό ανασχεδιασμό ώστε όλες οι δυνάμεις, το έμψυχο και άψυχο δυναμικό να υπηρετήσουν τις λαϊκές ανάγκες την ώρα της έκτακτης ανάγκης. Η ζωή του λαού και των παιδιών του αυτά δεν μπορεί να μπαίνουν στη λογική του κόστους, όπως συμβαίνει με τον «Ξενοκράτη». Τέλος, δεν είναι δυνατόν οι μαζικοί φορείς (Εργατικό Κέντρο, ΕΛΜΕ, Σύλλογοι κοκ) να μην έχουν πλήρη εικόνα για την έκτακτη ανάγκη και να μην ενημερώνονται για τα τεκταινόμενα.
γ) Για τα σχολεία ειδικότερα. Ο ουσιαστικός αντισεισμικός έλεγχος έχει καταντήσει «γεφύρι της Άρτας». Πρέπει να τονιστεί ότι αρκετά έχουν χτιστεί με παλιότερους και μερικά πολύ παλιότερους αντισεισμικούς κανονισμούς, όσα κτίρια λειτουργούν δεν έχουν ελεγχθεί με β/βάθμιο έλεγχο, έχουν διαπιστωθεί ελλείψεις και προβλήματα διαφορετικά σε κάθε περίπτωση που δεν έχουν αντιμετωπιστεί (πχ τι απέγινε με το χαρακτηρισμένο ως ακατάλληλο γυμναστήριο του 1ου Γυμνασίου πάνω στο οποίο στεγάζεται ολόκληρη πτέρυγα με αίθουσες 1ου ορόφου; τι ιδιαίτερη συμπεριφορά σε περίπτωση σεισμού μπορεί να παρουσιάσουν αίθουσες – προσθήκες χτισμένες κάτω από σκάλες; Τι εκκένωση μπορεί να κάνει σχολείο που βρίσκεται μέσα σε πυκνή αστική δόμηση και δεν έχει προαύλιο τέτοιο που να εξασφαλίζει την απαραίτητη απόσταση από το κτίριο; Είναι ασφαλές να εκκενώνεται με διέλευση μαθητών κάτω από τα διπλανά κτίρια ώστε να μεταφερθούν σε ανοιχτό χώρο εκτός σχολείου, όπως το 1ο που πάει Νάπιερ;
Θέτουμε γενικότερο ζήτημα επανεξέτασης των χώρων συγκέντρωσης μετά το σεισμό. Για παράδειγμα στο Δημοτικό και Νηπιαγωγείο των Κεραμειών ο χώρος είναι κάτω από την επικίνδυνη λιθιά του νεκροταφείου. Αντίστοιχη επικίνδυνη λιθιά παραμένει στο 2ο ΓΕΛ Αργοστολίου και στο 2ο Γυμνάσιο Αργοστολίου. Πρόβλημα με αποχέτευση υπάρχει σε ορισμένα σχολεία όπως πχ κτίριο ΕΠΑΛ Ληξουρίου που τώρα στεγάζεται το Γυμνάσιο. Στο Ληξούρι πρέπει εξαρχής να καθοριστούν οι χώροι συγκέντρωσης για τα σχολεία, μιας και κανένα σχεδόν δε βρίσκεται στη θέση του. Το ΕΠΑΛ Αργοστολίου είναι μέσα σε δασική έκταση χωρίς πυροσβεστικό κρουνό και πυροπροστασία, ενώ μπορεί να αποκλειστεί από το παρκάρισμα των οχημάτων στο προαύλιο. Το Γυμνάσιο και Λύκειο Πάστρας είναι δίπλα στην κεντρική οδική αρτηρία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε ένα σχολικό συγκρότημα όπως του Φαραώ, εάν προβλέπεται κατασκευή για εκτόνωση σεισμού με πτώση τοίχου θα πρέπει να υπάρξει άλλος σχεδιασμός από ένα σχολείο με κατασκευή μονομπλόκ. Επίσης, να γίνουν τροποποιήσεις με βάση όλα τα δεδομένα που αφορούν το χώρο και τη λειτουργία του. Η σημερινή πρακτική που ρίχνει το μπαλάκι για όλα πλήρως στους εκπαιδευτικούς και τους κάνει ηλεκτρολόγους, πυροσβέστες κοκ είναι στη λογική της υποχρηματοδότησης. Τέτοιες βασικές ειδικότητες θα πρέπει να υπάρχουν σε ομάδες σχολείων πχ με βάση τη χωροταξική κατανομή των προηγούμενων δήμων, ως μόνιμο προσωπικό.
Είναι πολύ βασικό να μη μένει στην Κεφαλονιά των μεγάλων αποστάσεων και στην απομονωμένη συγκοινωνιακά Ιθάκη κανένα σχολικό συγκρότημα χωρίς ιατρική κάλυψη. Η στελέχωση των Νοσοκομείων, των Κέντρων Υγείας και των αγροτικών ιατρείων που καλύπτουν σχολεία αλλά και του ΕΚΑΒ είναι από τις βασικότερες πλευρές του σχεδιασμού.
Σήμερα απουσιάζουν στοιχειώδη μέτρα όπως πχ οι έξοδοι κινδύνου. Στις Κεραμειές έχει εξαγγελθεί χρόνια τώρα η κατασκευή της χωρίς να υλοποιείται, στο ΕΠΑΛ Ληξουρίου το κτίριο κρίθηκε επικίνδυνο για νήπια αλλά κατάλληλο για μαθητές ΕΠΑΛ, ενώ έχει πόρτα που «βλέπει» στο κενό κοκ. Στην Ιθάκη το σχολικό συγκρότημα Γυμνασίου – Λυκείου – ΕΠΑΛ είναι από τους σεισμούς με ετοιμόρροπες μετώπες και μεγάλα προβλήματα επικινδυνότητας. Είναι απαραίτητο και ο έλεγχος να γίνει και να τηρείται συστηματικά μητρώο για προβλήματα. Η πλήρης αδράνεια χαρακτηρίζει τη στάση της πολιτείας και της τοπικής διοίκησης στα σεισμόπληκτα και πλημμυρόπληκτα σχολεία. Οι μελέτες ακόμη εκκρεμούν, τα νέα σχολικά συγκροτήματα παραπέμπονται στις καλένδες. Οι ενέργειες κινούνται στη λογική της επαναφοράς στην πρότερη κατάσταση, δηλαδή στο σημείο όπου είχαμε ακόμη και γκρέμισμα σχολείων, όπως στο μηχανουργείο του ΕΠΑΛ Ληξουρίου. Είναι απαράδεκτο να έχουμε τόσα σχολεία και για χρόνια στα ανθυγιεινά κοντέινερς. Είναι απαράδεκτο στο όνομα του κόστους να μην εφαρμόζεται ο τελευταίος αντισεισμικός κανονισμός. Είναι απαράδεκτο να μην έχουν γίνει δεκτές οι παρατηρήσεις του τοπικού ΤΕΕ για το νέο συγκρότημα στο Φαραώ (για σενάζ, αγκίστρωση κλπ). Είναι απαράδεκτο να ζητείται η επιστροφή σχολείων σε κτίρια πεπαλαιωμένα κι ακατάλληλα να στεγάσουν μαθητές πχ παλιό συγκρότημα 2ου – 3ου Γυμνασίου.
Το οδικό δίκτυο που αντιστοιχεί σε διαδρομές σχολικών λεωφορείων από και προς το σχολείο πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα για καθιζήσεις και κατολισθήσεις.
Πρέπει να αντιμετωπιστεί το γεγονός της ενδεχόμενης προσέλευσης μαζικά οχημάτων σε ένα σχολείο (πχ να έρθουν γονείς για να πάρουν μαθητές), να προβλεφθούν και να ισχύσουν από τώρα ρυθμίσεις. Πχ στις Κεραμειές έξω από την κεντρική είσοδο του Λυκείου υπάρχει καθημερινά κυκλοφοριακό κομφούζιο, ενώ σε περίπτωση σεισμού θα υπάρξει πλήρης αποκλεισμός της εξόδου αυτής.
Στο σχέδιο εκκένωσης και στις οδηγίες που έχουν σχεδιαστεί από τα σχολεία, χρειάζεται να γίνουν τροποποιήσεις. Στα χαρτιά ακόμη κι αν τα σχολεία είναι κλειστά λόγω έλλειψης προσωπικού, όπως φέτος, υπάρχει υπεύθυνος εκπαιδευτικός για το σεισμό ή για άλλο συμβάν. Στην πράξη η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική.
Μια σειρά ρυθμίσεις – υλικά – μέτρα που αναφέρονται και στα πρόσφατα φυλλάδια του ΟΑΣΠ (πχ πρόσβαση για ΑΜΕΑ, τζάμια με θωράκιση, ακόμη και ραδιόφωνα μπαταρίας κοκ) απουσιάζουν. Έχουμε προτείνει και στο παρελθόν σε κάθε σχολείο να υπάρχει ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος όχι μόνο για σεισμούς αλλά και για προβλήματα σε εξετάσεις ή και για άλλες έκτακτες περιστάσεις.
Για όλα τα παραπάνω προτείνουμε, άμεσα, κλιμάκιο του ΟΑΣΠ με επαρκές προσωπικό, σε συνδυασμό με την πολιτική προστασία να επισκεφτούν τα σχολεία και να εξετάσουν τους κανονισμούς σε συνεργασία με τους Συλλόγους Διδασκόντων, τους γονείς και τους μαθητές. Να γίνουν εξατομικευμένες προτάσεις για τα μέτρα προστασίας κάθε σχολείου χωριστά. Δεν είναι δυνατόν η ευθύνη να πέφτει στις πλάτες των εκπαιδευτικών και η πολιτεία να νίπτει τας χείρας της.
Κύριε Αντιπεριφερειάρχη.
Με το κείμενο αυτό δεν έχουμε σκοπό βέβαια να παρουσιάσουμε μια ολοκληρωμένη επιστημονική πρόταση, η οποία είναι αναγκαία. Επισημαίνουμε, ωστόσο, μια σειρά ζητήματα και κυρίως την ανάγκη για μια άλλη πολιτική που θα θέτει στο επίκεντρο την ασφάλεια των μαθητών και τις λαϊκές ανάγκες. Μια πολιτική που δε μπορεί παρά να είναι σε αντιπαράθεση με κυβέρνηση – ΕΕ και όσους τους υπηρετούν, όπως και η δική σας Περιφερειακή Αρχή. Το μαχαίρι πρέπει να πάει βαθιά στο κόκκαλο, αν πράγματι μιλάμε για ουσιαστική αντιμετώπιση των σεισμών και να μην είναι οι όποιες δράσεις επικοινωνιακά τεχνάσματα.
Αργοστόλι 23/10/2015
Για το ΔΣ της ΕΛΜΕ-ΚΙ
Ο Πρόεδρος
Ο Οργανωτικός Γραμματέας
Γεωργόπουλος Διονύσης Φαρακλός Βαγγέλης