Ο τρόπος που πέρασε ο νόμος 4269/2014 «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση – Βιώσιμη ανάπτυξη» δεν είναι απλώς άκομψος πολιτικά, είναι κάτι χειρότερο : Είναι πολιτικό λάθος. Το οποίο θα φανεί πολύ σύντομα. Δυστυχώς, αυτά συμβαίνουν όταν το νόμιμο δεν συμβαδίζει με το ηθικό. Και φυσικά δεν συνιστά δείγμα πολιτικής ηθικής το γεγονός ότι νομοσχέδια, που θέλουν να ονομάζονται από τους εμπνευστές τους “θεσμικά” και “μεταρρυθμιστικά”, περνούν από τη βουλή, εν μέσω θερινών διακοπών και μάλιστα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος…
Οι αληθινές μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται με κατεπείγουσες διαδικασίες, ούτε με προσχήματα και δικαιολογίες περί δήθεν μνημονιακών υποχρεώσεων. Γίνονται με όραμα και με συνεχή και συνεπή δράση. Με σοβαρή προετοιμασία και με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων. Με διάλογο και σωστή διαβούλευση που αποτελεί συστατικό στοιχείο του δημοκρατικού σχεδιασμού και όχι χαμένο χρόνο. Με άλλα λόγια γίνονται στον κατάλληλο χρόνο για τον κατάλληλο λόγο και με τον κατάλληλο τρόπο.
Έτσι έγιναν οι νόμοι-πλαίσια για την πολεοδομία και χωροταξία στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Αλλά δυστυχώς προτού περάσουν οι νόμοι αυτοί την εφηβική τους ηλικία, προτού καν εφαρμοστούν και αξιολογηθούν σωστά, κάποιοι θεώρησαν ότι έπρεπε να αλλάξουν .…προς το χειρότερο. Και ναι μεν οι πιέσεις και οι εντολές από το οικονομικό επιτελείο είναι γνωστές σε όλους τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ -και φυσικά κατακριτέες και απαράδεκτες- πλην όμως, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), υπεύθυνο για το περιβάλλον και τη ρύθμιση του χώρου φέρει εξίσου την ευθύνη για την συνυπογραφή (δια του αναπληρωτή υπουργού) του νόμου αυτού. Ενός νόμου που, ενώ υποτίθεται ότι μεταρρυθμίζει επί τα βελτίω το σύστημα, στην πραγματικότητα ακυρώνει κάθε έννοια ουσιαστικού σχεδιασμού.
Την ίδια ευθύνη φέρει και για το νόμο που καταργεί τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ) καθώς και τον αντίστοιχο της Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ), ο οποίοι υπήρξαν πρωτοποριακοί θεσμοί που έχουν προσφέρει πολλά. Και ενώ θα έπρεπε να ενισχυθούν και να ενσωματωθούν οργανικά σε μια πραγματική μητροπολιτική διοίκηση-διακυβέρνηση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης (όχι βέβαια …τύπου Καλλικράτη), αυτοί καταργούνται και οι αρμοδιότητες τους επανέρχονται στο κεντρικό υπουργείο. Με άλλα λόγια γυρίζουμε κυριολεκτικά τρεις δεκαετίες πίσω! Όχι λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά λόγω της κρίσης πανικού που έχει καταλάβει εδώ και καιρό το οικονομικό επιτελείο και το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης.
Στην Ελλάδα η τιτλοφόρηση των «επειγόντων» νομοσχεδίων γίνεται με το κατ’ ευφημισμόν σύστημα που αποτελεί ελληνική πατέντα από τους αρχαίους χρόνους. Ονομάζουμε Εύξεινο Πόντο την αφιλόξενη Μαύρη θάλασσα κοκ. Ο τίτλος είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που επιδιώκεται. Έτσι, όταν λέμε μεταρρύθμιση πρέπει να ξέρουμε ότι εννοούμε… απορρύθμιση. Εξ άλλου η ίδια η λέξη ‘μεταρρύθμιση’ στον τίτλο του νόμου είναι άσκοπή αν όχι υποκριτική. Μια πλειάδα νόμων πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού (όχι μόνο της δεκαετίας του ’90 αλλά και του ’80 και του ’70 ακόμα!. ) που υπήρξαν πραγματικά μεταρρυθμιστικοί, δεν το “φώναζαν” στον τίτλο τους! Το αποδείκνυαν με το περιεχόμενό τους. Στην περίπτωση μάλιστα του σημερινού νόμου, προστέθηκε τεχνητά στον τίτλο -την τελευταία στιγμή- και η φράση “βιώσιμη ανάπτυξη”, (η ‘καραμέλα’ της εποχής), με σκοπό να κερδηθούν οι εντυπώσεις και να αμβλυνθεί το πολιτικό κόστος. Και αυτό γίνεται, όταν ακριβώς ο νόμος μέσα από τις διατάξεις του επιτρέπει την ανεξέλεγκτη -χωρίς όρους και όρια- ανάπτυξη που οδηγεί στις γνωστές “φούσκες”!
Απόδειξη των παραπάνω ισχυρισμών αποτελεί η άμεση αντίδραση όχι μόνο των περιβαλλοντικών οργανώσεων -κάτι το αναμενόμενο- αλλά και των παραγωγικών φορέων της χώρας (αυτό είναι η είδηση). Έτσι, σε ημερίδα που οργάνωσε προσφάτως ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), η κριτική που άσκησαν οι περιβαλλοντικοί και παραγωγικοί φορείς ήταν εντελώς αρνητική απέναντι στον νόμο και στη δυνατότητα εφαρμογής του. Για παράδειγμα, όπως ειπώθηκε στην ημερίδα, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ) θεωρεί τον νόμο ανασχετικό -αν όχι καταστροφικό- για τις επενδύσεις στον χώρο της μεταποίησης. Διότι δεν δίνει κανένα σταθερό πλαίσιο δράσης για τους Έλληνες επιχειρηματίες αλλά μόνον προνομιακές ευκαιρίες για τους κερδοσκόπους των fast-track επενδύσεων οι οποίοι υποτίθεται ότι θα φέρουν την ανάπτυξη.
Ας το τονίσουμε ακόμα μια φορά : Αν η κυβέρνηση ενδιαφερόταν πραγματικά για τις επενδύσεις, δεν θα προχωρούσε σε μια άσκοπη εν πολλοίς αλλαγή της πολεοδομικής και χωροταξικής νομοθεσίας, που καταλύει κάθε έννοια σταθερότητας του νομικού και πολιτικού πλαισίου, απαραίτητου για μια διατηρήσιμη ανάπτυξη την οποία όλοι υποτίθεται ότι επαγγέλλονται. Απλώς, θα βελτίωνε συγκεκριμένα σημεία του υπάρχοντος πλαισίου (όχι μόνο του χωροταξικού) και κυρίως, θα προωθούσε όλες εκείνες τις υποστηρικτικές ενέργειες και δράσεις οι οποίες καθιστούν ευχερέστερη την ουσιαστική εφαρμογή του σχεδιασμού που τόσο ανάγκη έχει η χώρα, ιδίως σε περίοδο κρίσης.