Κάπου, σε μια γωνιά της γης, στη χώρα που υμνήθηκε για το φως και τον ορίζοντά της, υπάρχει ένα νησί “το νησί των τρελών”. Όχι, δεν πρόκειται για καμιά φανταστική ιστορία, ούτε για νησί με ασθενείς ιατρικά.
Πρόκειται για μια “μέθη” που κυριεύει τους ανθρώπους και τους βάζει να κάνουν παράξενα πράγματα. Να,σαν αυτή τη διαμάχη μεταξύ δυο πολεων του νησιού,του Αργοστολιού και του Ληξουρίου,που ξεκίνησε κάπου στα 1757 για μια μικρή ίσως αιτία νέα πόλη τ’ Αργοστόλι,παλιά το Ληξούρι γι’ αυτό ακριβώς ήθελε να γένει ¨η χώρα¨ το Ληξούρι,η πρωτεύουσα δηλαδή του νησιού.
Όμως “οι δάφνες “πήανε στ’ Αργοστόλι. Έτσι άρκισε το στρέπετο που κρατεί ισαμε σήμερα.Οι άνθρωποι κάνουνε όλο μπούρλες και θεόζουρλα πράματα μόνο και μόνο για να μη λησμονούνε εφκειό το ατσιδέντε του 1757 και να δείχνουν στους μεν ποιοι είναι οι Δε. Τέτοια βουρλισία τσου’πιάνει,που ποστιάξανε τη στατουα του σιορ Αντρία στο Ληξούρι να κοιτά την πόλη και να’χει γυρισμένη την πλάτη στ’ Αργοστόλι.Ο πόβερος ποιητής ο σιορ Αντρίας ο Λασκαράτος Δε θα το’βανε στο νου του ποτέ ότι η στάτουά του θα γινότανε η μόστρα του Ληξουριώτωνε κόντρα σε τούτους τους “αραχνιασμένους” τσου Γροστολιώτες. Ο ποέτας αγαπούσε πολύ τη Χωροπούλα, το Ληξουρι,ή “το πίκολο Παρίσι” όπως το λένε οι Κολομπαίοι (οι Ληξιουριώτες)και τούτο το’καμε γραφή και το πέρασε στα ποιήματά του,αφού ήτανε πενσάδος.Το Ληξούρι του “ήτανε γη αμελημένη και φτωχή”.
Ενώ οι Γροστολιώτες ,γιε μου ,όλο νοβιτές και καμάρι σου είναι.Και πώς να μην είναι έτσι,αφού είναι η χώρα, η πρωτεύουσα . Τούτοι εδεπά έχουνε τσι αρχές του τόπου,είναι η εξουσία.Από την πολλή τη σκάση τσου, οι Ληξουριώτες κόντεψε να τσου’βρει φαστίδιο γι’αυτό πήγανε να βομβαρδίσουνε το Γροστόλι!
Τέτοιο μπιρτσιλίρισμα έχουνε οι γείτονες εδώ και 250 χρόνια.Κι αν μας βρήκε κι εμάς λίγο και ξεστρατίσαμε στη γλώσσα,ζητούμε συγχώρεση.Τούτη η διαμάχη που συνεχίζεται με πολύ κέφι και δημιουργικότητα,μοιάζει με περίεργη και ατέλειωτη Οδύσσεια των γνήσιων απογόνων του πολυμήχανου πολεμιστή
Γι’αυτό λοιπόν όταν αριβάρετε στο ΄΄νησί των τρελών΄΄ να έχετε τα μέντε σας. Όλα τα κουρλά μπορεί να τα’ απαντήσετε.Ακόμα και Ληξουριώτη που θα σας πει ότι κατάγεται από το Ληξούρι και όχι από την Κεφαλονιά, ή έναν Αργοστολιώτη που θα σας πει ότι θέλετε διαβατήριο για να πάτε στο Ληξούρι,αφού είναι…. Εξωτερικό! Αλήθεια σας λέω ,μα τον αφεντάκη τον Άγιο.Α Δε με πιστεύετε,ρωτήστε το σιορ Αντρία.Αυτός είδε πολλά τσι αποκριές του 1998…..
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Η Κεφαλονιά είναι γνωστή στην Ελλάδα για την ιδιορρυθμία των ανθρώπων της. Οι Κεφαλλονίτες θεωρούνται “τρελοί” και φυσικά έχουν τον προστάτη – Άγιο τους. Εδώ συναντούνται καταπληκτικές αντιθέσεις στον χαρακτήρα των ανθρώπων που συνάδουν με τις αντιθέσεις του τοπίου.
Ο Κεφαλλονίτης λοιπόν είναι προικισμένος με οξύ πνεύμα και τούτο φαίνεται όχι μόνο από τα επιτεύγματα ονομαστών Κεφαλλονιτών, αλλά και από την ποίηση – κυριότατα τη σάτιρα. Η σάτιρα και το πείραγμα είναι στο αίμα των νησιωτών. Μικρές και ασήμαντες αφορμές αλλά και σοβαρά γεγονότα μεταβάλλονται αμέσως σε σατιρικό στίχο ή ανέκδοτο.
Πέραν τούτων ο Κεφαλλονίτης είναι άνθρωπος ανήσυχος και όταν νιώθει ότι δεν τον χωρά ο τόπος του, ξεκινά για μακρινά ταξίδια. Είναι σαν τον ποιητή του νησιού, τον ταξιδεμένο Νίκο Καββαδία που αισθάνεται άβολα μέσα σ’ ένα γραφείο με χάρτες και λογιστικά βιβλία, γι αυτό παίρνει τον δρόμο του ξενιτεμού. Αλλά πάντα μέσα του το νησί του -εκείνος ο γνωστός Ομηρικός στίχος: “να δω καπνό από την πατρίδα μου…”.Αγαπούν πολύ οι Κεφαλλονίτες το νησί τους, τοπικιστές μας λένε κάποιοι από την υπόλοιπη Ελλάδα.
Με το σπινθηροβόλο πνεύμα του ο Κεφαλλονίτης κατορθώνει και προοδεύει πανταχού της γης. Κάποιος μάλιστα πολυτάλαντος έγινε αντιβασιλιάς στο Σιάμ! Άλλοι πάλι γίνονται περίφημοι θεράποντες της επιστήμης, σε όποιο τμήμα της κι αν ταχτούν.
Αλλά και στη διασκέδαση έχει την πρωτειά ο νησιώτης μας. Ο χορός και η μουσική, οι φάρσες και το τραγούδι είναι μέρος αναπόσπαστο της ζωής του. Οι χοροί είναι του νησιού του, ανάλαφροι και ζωηροί αλλά και “οι Ευρωπαϊκοί” όπως τους λένε οι ντόπιοι εννοώντας το βαλς, το ταγκό, το φοξ…
Η μουσική και το τραγούδι έχουν δικό τους χρώμα: η καντάδα και η αριέττα χαρακτηριστικό δείγμα. Όσο για τις φάρσες και τα καλαμπούρια, μια βόλτα, ακόμα και νωρίς το πρωί, -μπονόρα για τους Κεφαλλονίτες- θα σας πέσει.
Άνθρωπος γελαστός ο Κεφαλλονίτης κάνει ζεστή υποδοχή στους άλλους, ακόμα και με τον τρόπο που θα πει το “Καλημέρα”. Όχι ένα απλό, μονολεκτικό χαιρέτισμα, αλλά διάφορες φράσεις ανά περιοχή αντικαθιστούν αυτόν τον κοινότυπο χαιρετισμό. Το ίδιο είναι και η φιλοξενία ή ακόμα και το κέρασμα για τους περαστικούς, κέρασμα της στιγμής με αυτό που διαθέτει στο σπίτι.
.Πιστοί στη γλωσσική τους διάλεκτο, οι ντόπιοι την κρατούν μέχρι και σήμερα -λιγότερο φυσικά η νέα γενιά- και η γλώσσα γίνεται τραγούδι. Κρατούν ακόμη και σε κάποιες μεριές αναβιώνουν ιδιαίτερα έθιμα που συνοδεύονται και από Κεφαλλονίτικα παραδοσιακά φαγητά.
Πνεύμα λοιπόν ανήσυχο, ζωηρό, φιλελεύθερο μα και επίμονο ο Κεφαλλονίτης, τόσο που πρέπει οπωσδήποτε να κάνει αυτό που του μπήκε στο νου, ό,τι κι αν είναι. Πνεύμα αντιλογίας, ευθυμίας μα και στοχαστικός και φλύαρος, άνθρωπος που αγαπά τον τόπο του και τη θάλασσα . Τούτος ο Κεφαλλονίτης είναι και βλάστημος! Ίσως αυτό είναι το γνωστό σε όλους στοιχείο του Κεφαλλονίτη. Η …ιδιαίτερη “συμπάθεια” είναι φυσικά ο προστάτης- άγιος του νησιού, ο Άγιος Γεράσιμος, ο οποίος δε λείπει ποτέ σχεδόν από το στόμα των προστατευομένων του.
Αυτό σημαίνει ότι ο νησιώτης τούτος είναι και οξύθυμος και εριστικός. Φιλονικίες, καυγάδες ή και έριδες μπορούν να ξεσπάσουν οποιαδήποτε στιγμή. Φυσικά θα βρείτε και άφθονο εγωισμό και ζήλια, ανθρώπους λιγόλογους και κλειστούς, σοβαρούς μα και επιπόλαιους, είρωνες και γκρινιάρηδες.
ΒΙΑΙΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ
Το Αργοστόλι, η νέα πρωτεύουσα του νησιού, το 1757 δεν ήταν παρά ένα μικρό (κατάλυμα) μέρος, το οποίο – σύμφωνα με τον Saint Sauveur (παρατίθεται στο Τζουγανάτο 1962:123) – βρισκόταν σε “άθλια κατάσταση”. Δεν υπήρχαν σημαντικά μέρη ή ωραία κτίρια..
Είναι αλήθεια ότι πολλές πληροφορίες για τις συνθήκες που επικρατούσαν σε διάφορες περιοχές προέρχονται από περιηγητές. Όμως δεν δίνουν πάντα αντικειμενική όψη των πραγμάτων και κάποιοι από αυτούς θεωρήθηκαν αντίθετοι με την κατακτήτρια χώρα. Ο Τζουγανάτος (αυτ.) για παράδειγμα ισχυρίζεται ότι η ιδέα του Saint Sauveur για το Αργοστόλι πηγάζει από τα αντι-Βενετικά του αισθήματα και κυρίως από το γεγονός ότι ήθελε διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης.
Όμως η άποψη του Saint Sauveur για το Αργοστόλι -αυτό το μικρό μέρος το 1757- απαντάται από κοινού σε άλλους τοπικούς ιστορικούς και κυρίως σε όλους όσους με βοήθησαν στην εργασία τούτη. Η πιο κοινή τους περιγραφή για το Αργοστόλι στα 1757 ήταν: “Ξέρεις τί ήταν το Αργοστόλι στα 1757; Θα σου πω εγώ: Ένα ψαροχώρι. Να τι ήταν”. Αν και αυτό το σχόλιο ηχεί κάπως υπερβολικό, η νέα πρωτεύουσα του νησιού εντούτοις έπρεπε να εξελιχθεί και έπρεπε πολλά να γίνουν.
Το Ληξούρι, από την άλλη μεριά, απαντάται σε έγγραφα που χρονολογούνται από το 1534. (Μεγάλη Ελληνική Εγγυκλοπαίδεια 1927:72). Η απογραφή του 1583 μας δίνει τον πληθυσμό της πόλης:581 κάτοικοι. Από εκείνη τη στιγμή το Ληξούρι αυξάνει σε πληθυσμό και εξελίσσεται. Τα προϊόντα του Ληξουρίου πωλούνται σε όλο το νησί. (Τζουγανάτος 1962:122), και οι Ληξουριώτες είναι φημισμένοι έμποροι. (Δεμπόνος 1972:12). Ο Τσιτσέλης (1904:244) αναφέρει ότι το 1664 υπάρχει Σχολή στο Ληξούρι. Ένα μεγάλο μέρος των Ληξουριωτών ανήκει στην ανώτερη τάξη, είναι ευγενικής καταγωγής και οι οικογένειες τους έχουν καταγραφεί στο Λίμπρο Ντ’Όρο. Το 1779 είναι (το Ληξούρι) πολυπληθέστερο από του Αργοστολίου: 6.000 άνθρωποι ζουν στο Ληξούρι (Παπαδάτος 1979:35). Όσοι μου έδωσαν χρήσιμες πληροφορίες προσθέτουν σε όλα αυτά ότι το Ληξούρι κατείχε τότε ένα πολύ σπουδαίο “προνόμιο”: είχε ήδη το δικό του “πολιτισμό”, είχε δικά του δημιουργήματα.
Βλέποντας τα πράγματα από αυτή τη θέση, το αίτημα των Ληξουριωτών για τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην πόλη τους, θα ήταν δίκαιο. Αλλά το Ληξούρι κρίθηκε άβολο μέρος για να γίνει η νέα πρωτεύουσα εφόσον δεν είχε ασφαλές λιμάνι και ήταν απομακρυσμένο από τα υπόλοιπα μέρη του νησιού. Αντίθετα, το Αργοστόλι είχε ένα φυσικό και ασφαλές λιμάνι και βρισκόταν στο γεωμετρικό κέντρο του νησιού: αυτά ήταν τα βασικά επιχειρήματα της τοπικής επιτροπής η οποία τάχτηκε υπέρ του Αργοστολίου (Τζουγανάτος 1962:124) και απαντούσε έτσι στο αίτημα των Ληξουριωτών. Ο Holland, ένας περιηγητής, μας περιγράφει με τον ίδιο τρόπο την περιοχή του Αργοστολίου και του Ληξουρίου: “Το Αργοστόλι, λόγω της θέσης του, είναι εντελώς αποκλεισμένο από την ανοιχτή θάλασσα, σχηματίζοντας έτσι ένα απάνεμο λιμάνι, δύσκολο όμως να προσβληθεί από δυτικούς ή νότιους ανέμους. Στο μήκος της θάλασσας, αλλά από την αντίθετη πλευρά και πιο κοντά στο στόμιό της απ’ ότι το Αργοστόλι, βρίσκεται η πόλη του Ληξουριού με 5.000 κατοίκους περίπου. Η πόλη (του Αργοστολίου) εκτείνεται κατά μήκος της ακτής περίπου ένα μίλι ενώ από πίσω υψώνεται μια σειρά χαμηλών λόφων, οι οποίοι παρεμβάλονται μεταξύ αυτού του σημείου του κόλπου και της νότιας ακτής του νησιού. (Holland 1812:33-34)
Αξίζει εδώ να σημειωθεί η άποψη ενός Ληξουριώτη συγγραφέα και νομικού, ο οποίος αντιτίθεται στο Ληξουριώτικο αίτημα! Ο Τσιτσέλης (1904:879) ισχυρίζεται ότι οι Ληξουριώτες κάνουν λάθος ζητώντας να μεταφερθεί η πρωτεύουσα στην πόλη τους. Η επιχειρηματολογία του συνηγορεί υπέρ του Αργοστολίου και μ’αυτό τον τρόπο στηρίζει τα επιχειρήματα της τοπικής επιτροπής.
Παρά τα επιχειρήματα κάθε πλευράς, η απόφαση της Βενετικής Πολιτείας ήταν οριστική: Το Αργοστόλι ήταν η νέα πρωτεύουσα, η οποία άρχισε να μεγαλώνει γρήγορα. Χτίστηκαν πολλά δημόσια κτίρια και σπίτια , ειδικά από την εποχή της Βρεττανικής Προστασίας (1800κ.ε.). Ο H.W. Williams, ταξιδεύοντας στα νησιά περιγράφει το Αργοστόλι: “Η πόλη βελτιώνεται ως προς την ευπρέπεια, την καθαριότητα και τη δημόσια υγεία”, ενώ το Ληξούρι είναι: “μία ωραία και αναπτυσσόμενη πόλη”.( Williams 1820:188). Η απογραφή του 1889 δείχνει ότι το Αργοστόλι είναι πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή από το Ληξούρι: μέσα σε 50 χρόνια ο πληθυσμός του Αργοστολίου διπλασιάστηκε ενώ αυτός του Ληξουρίου αυξήθηκε μόνο κατά 700 άτομα (Τσιτσέλης 1904:441).
Αν και οι Ληξουριώτες απέτυχαν και δεν τιμήθηκαν με τον τίτλο του πρωτευουσιάνου (Τζουγανάτος 1980:23), όμως δεν μπόρεσαν να ανεχτούν τη μεταφορά της πρωτεύουσας σε μία “νεογέννητη” πόλη. (αυτ.). Ετσι το 1757 ήταν το ορόσημο της έναρξης της διαμάχης Αργοστολίου και Ληξουρίου. Αυτή η διαμάχη ζει ακόμα στο επίπεδο του ευτράπελου και έχοντας αποδυθεί τη σοβαρότητα που είχε στην αρχή. Οι Ληξουριώτες ακόμα και σήμερα δεν συμπαθούν πολύ το Αργοστόλι και τους ανθρώπους του.
Χρησιμοποιώ την έννοια “διαμάχη” για να δηλώσω μια σοβαρή διχογνωμία που διατηρείται μέσα στα χρόνια. Μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μέρη:
Το πρώτο μέρος (1757-1802) περιλαμβάνει μερικά βίαια γεγονότα, διαμαρτυρίες και χρήση όπλων.
Το δεύτερο μέρος, από το 1803 ως το 1998 συνίσταται σε μη βίαια γεγονάτα, πράξεις και σε πιο έμμεσες μορφές αντίστασης μέσω σατιρικών στίχων, ανεκδότων, φαρσών, τραγουδιών, αντικειμένων και κυρίως από παρανόμια. Η ακόλουθη περιγραφή του πρώτου μέρους στηρίζεται σε βιβλία και άρθρα, εφόσον όσοι μου παρείχαν πληροφορίες δεν μου έδωσαν υλικό.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς λοιπόν, υπήρξαν διαμαρτυρίες και γραπτές διαφωνίες προς την κυβέρνηση εκ μέρους των Ληξουριωτών. (Δεμπόνος 1972:12) Ζήτησαν Πρωτοδικείο και Υγειονομείο για την πόλη τους αλλά το αίτημα αυτό απορρίφθηκε
Έτσι, το πρώτο γεγονός που καταγράφηκε οδήγησε σε βία. (Μοσχόπουλος 1988:33) Οι άνθρωποι στο Ληξούρι ξεσηκώθηκαν και ήταν έτοιμοι να στραφούν εναντίον της κεντρικής διοίκησης στο Αργοστόλι. Όμως οι Γάλλοι στρατιώτες έφτασαν αμέσως στο Ληξούρι. Οι Ληξουριώτες ήταν αποφασισμένοι να ενεργοποιήσουν τις αποφάσεις τους και έτσι ο αρχηγός της φρουράς παράταξε τους στρατιώτες του για επίθεση. Οι άνθρωποι άρχισαν να υποχωρούν και οι αρχηγοί της εξέγερσης συνελήφθησαν. Ενώ ήταν έτοιμοι να παραπεμφθούν, η δίκη ακυρώθηκε εφόσον το νησί περιήλθε στα χέρια νέων κατακτητών. (Δεμπόνος 1972:13)
Το 1799 η Σύγκλητος αποφάσισε ότι οι Ληξουριώτες πρέπει να έχουν Πρωτοδικείο και Υγειονομείο και επέτρεψε την ίδρυση τους. (Τσιτσέλης 1904:879). Οι Αργοστολιώτες αντιτάχθηκαν στην απόφαση της Συγκλήτου. (Θεοτόκης 1889:28). Το συμβούλιο (Κονκλάβιο) αποφάσισε να μην εκτελέσει την παραπάνω απόφαση (αυτ.). Επιπλέον ανέθεσαν στον αντιπρόσωπο τους να πείσει την κεντρική κυβέρνηση στην Κέρκυρα να ανακαλέσει την απόφαση της Συγκλήτου. Μερικοί Ληξουριώτες αντιπρόσωποι επίσης εμφανίστηκαν ενώπιον της Κυβέρνησης στην κέρκυρα. Όμως η Σύγκλητος εκεί ανέβαλε την απόφαση της Αργοστολιώτικης Συγκλήτου σχετικά με το αίτημα των Ληξουριωτών. (Τσιτσέλης αυτ.). Οι Αργοστολιώτες εξακολούθησαν να αρνούνται να εφαρμόσουν τη θέληση της Συγκήτου και ταυτόχρονα προσπάθησαν να φέρουν εμπόδια και κωλύματα στην εκπλήρωση της (Δεμπόνος φ.π.), έχοντας το προνόμιο της τοπικής εξουσίας στα χέρια τους. (Θεοτόκης 1889:28)
Ο Αντύπας (1987:27) παρατηρεί ότι κάτω από αυτά τα γεγονότα υποβόσκει ένα βαθύ μίσος, το οποίο είναι η αιτία όλων. Τούτο το αποδίδει στο Ληξουριώτικο χαρακτηρα και ιδιοσυγκρασία. Όλοι οι συγγραφείς τονίζουν την απαίτηση των Ληξουριωτών για τη μεταφορά της πρωτεύουσας στη δική τους πόλη. Εφόσον το αίτημά τους δεν ικανοποιήθηκε, έθεσαν σαφώς τη θέση τους: ήθελαν να χωριστούν διοικητικά από το υπόλοιπο νησί και θα ίδρυαν δικιά τους, ανεξάρτητη κυβέρνηση. (Αντίπας αυτ. Θεοτόκης 1889:53). Αυτή η “επίμονη διαμάχη” (Τσιτσέλης 1904:880) οδήγησε σε έσχατη βία και σε γεγονότα κατά τα έτη 1800-1802, υποκινούμενη από την άστατη κατάσταση στην οποία βρισκόταν το νησί.
Το 1800 το Ληξούρι θέτει ξανά το αίτημα μιάς ανεξάρτητης κυβέρνησης. Η Αργοστολιώτικη Σύγκλητος υπέδειξε νηφαλιότητα και προέτρεψε τους Ληξουριώτες να συνεργαστούν με τους Αργοστολιώτες, βεβαιώνοντας τους ότι δεν θα έχαναν τα προνόμιά τους. Δυστυχώς οι λόγοι της Συγκλήτου δεν εισακούστηκαν (Μοσχόπουλος 1988:43). Ένα μήνα αργότερα, Ληξουριώτες επιτέθηκαν στο Αργοστόλι και παραβίασαν σπίτια, το Αρχειοφυλάκιο και την κατοικία του Διοικητή (αυτ.44). Η κατάσταση ήταν εκτός ελέγχου. Η τοπική κυβέρνηση αποδείχτηκε αναποτελεσματική. Ο πρόεδρος της Ιονίου Συγκλήτου ανήσυχος για τις εξεγέρσεις στην Κεφαλονιά, έστειλε το Ν.Δ. Σιγούρο και τον Ι.Καποδίστρια να επαναφέρουν την τάξη. (αυτ.45).
Μόλις ο Σιγούρος και ο Καποδίστριας έφτασαν στο νησί είχαν ν’αντιμετωπίσουν τις βίαιες συγκρούσεις των κατοίκων με το στρατό και τις Ληξουριώτικες διακηρύξεις της ανεξαρτησίας από τη μια μεριά (οι Ληξουριώτες ζήτησαν την ίδρυση μιάς ξεχωριστής διοίκησης, δημοσίων υπηρεσιών και αντιπροσώπων στην περιοχή τους) και από την άλλη έπρεπε να θέσουν σε λειτουργία το λεγόμενο “Βυζαντινό Σύνταγμα” (Μοσχόπουλος 1988:48).
Αν και μερικώς πέτυχαν στο έργο τους ο Σιγούρος και ο Καποδίστριας, οι Ληξουριώτες διόρισαν δικούς τους ανθρώπους να διοικούν το Ληξούρι και οι αρχηγοί τους έφτιαξαν μια διακήρυξη. Σύμφωνα με αυτή απαγορευόταν κάθε προσπάθεια προσέγγισης του Αργοστολίου ή επικοινωνίας (Αντίπας 1987:29). Ετσι, εκείνη την εποχή το Ληξούρι ήταν “κράτος εν κράτει”. (Τσιτσέλης 1904:880).
Η επίσημη κυβέρνηση προσπάθησε να έρθει σε συνενόηση με το Ληξουριώτικο κράτος μέσω του Ι.Καποδίστρια και του Α.Πανά. Δεδομένου ότι οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν σε αδιέξοδο και οι Ληξουριώτες επέμεναν στην ανεξαρτησία τους, ξέσπασαν βίαια γεγονότα. (Μοσχόπουλος αυτ.). Μια στρατιωτική μονάδα εισέβαλε στο Ληξούρι και κατάφερε να καταστείλει όλες τις κινήσεις ανεξαρτησίας. Το 1802 το Ληξούρι υποχωρεί και συμμορφώνεται με τους κανόνες του Βυζαντινού Συντάγματος.
Όλοι οι νησιώτες, αποδέχτηκαν την Επτάνησο Πολιτεία και η Σύγκλητος διόρισε τον Ι.Μερκάτη διοικητή της Κεφαλονιάς. (Αντίπας 1987:35).Από το 1802 “η φωτιά αυτού του ιδιαίτερου μίσους καταπαύει και σιγά σιγά σβήνει” (Θεοτόκης 1889:135). Άξιο αναφοράς είναι ότι η επιθυμία των Ληξουριωτών να έχουν ανεξάρτητο κράτος (σχηματισαν δικιά τους κυβέρνηση και εξέλεξαν δικούς τους αντιπροσώπους) αναδύθηκε πρώτιστα από τη δυσφορία των Ληξουριωτών για τη συμπεριφορά των Αργοστολιωτών. Ο Τσιτσέλης (1904:880) και ο Δεμπόνος (1972:13) υπογραμμίζουν: “κάθε φορά που οι Ληξουριώτες πήγαιναν στο Αργοστόλι, έρχονταν αντιμέτωποι με κακή συμπεριφορά, έλλειψη φιλοξενίας, περιφρονούνταν και αγνοούνταν”.
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Το 1803 ορίζεται ως ορόσημο και αφετηρία μη βίαιων αντιδράσεων και αντίστασης. Ένα πρώτο συμβάν, αμέσως μετά την επαναφορά της τάξης, έλαβε χώρα ενώ ο J.C. Napier είχε διοριστεί Κάτοικος της Κεφαλονιάς. Ο Napier σκόπευε να κάνει μερικά έργα και στις δύο πόλεις, επειδή θεωρούσε ότι “δύο όμορφες πόλεις είναι καλύτερο για τους ανθρώπους παρά μία μεγάλη” (Napier 1833:324). Παρατηρούσε όμως ότι “υπάρχει ένα θανάσιμο μίσος μεταξύ των κατοίκων του Αργοστολίου και του Ληξουρίου (αυτ.)” και ότι οι Αργοστολιώτες αντιτάχθηκαν σθεναρά στην κατασκευή μαρκάτου (αγοράς) στο Ληξούρι, εφόσον “η αγορά στο Ληξούρι είναι πολύ μεγάλη για την πόλη”. Ο Napier έκρινε αυτά ως “ανόητα σχόλια” (αυτ.) και γράφει: ”Οι πρώτοι (Αργοστολιώτες) ζήλευαν την όμορφη δομή που δημιουργούνταν στην αντίπαλη πόλη, αγνοώντας όμως τα σχέδια μου για τη δημιουργία πιο ωραίων κτιρίων στη δικιά τους” (Αυτ.325).
Ο Δεμπόνος γράφει ότι κατά τη διάρκεια της Βρεττανικής κατοχής του νησιού, όταν ο Δε Μποσέτ ήταν Διοικητής (Δεμπόνος 1981:180), προτάθηκε η τοποθέτηση φώτων στους δρόμους του Αργοστολίου. Αλλά η Αγγλική κυβέρνηση δεν μπορούσε να δώσει την τελική άδεια εξαιτίας της υπάρχουσας διαμάχης μεταξύ των δύο πόλεων. Ο Oswald έγραψε ένα γράμμα στον Δε Μποσέτ σημειώνοντας ότι “το Ληξούρι είναι πιο πολυάριθμη πόλη και αν δεν βάλουμε φώτα στους δρόμους εκεί, αυτό θα είναι μια πρόκληση για διαμάχη”. Αργότερα αποφασίστηκε να δίνουν οι άνθρωποι το λάδι για τα φώτα του δρόμου.
Ο Δεμπόνος ασχολήθηκε με ένα άλλο συμβάν που έγινε το 1894. (Δεμπόνος 1988: 33-38). Αναφερόταν στην εισαγωγή νέων σταθμών για τα υγρά, τα οποία ίσχυαν μόνο στο Ληξούρι. Αυτό που αποτελούσε καινοτομία ήταν τα ισοδύναμα των πολλαπλασίων των ισχυόντων τότε σταθμών για τα υγρά. Για παράδειγμα, (αυτ.34) το μέτρο για το κρασί, το σέκιο, αντιστοιχούσε σε 20 αγγλικά λίτρα. Αφού ο νέος κανονισμός τέθηκε σ’εφαρμογή, ισοδυναμούσε με 21.5 λίτρα. Είναι πολύ περίεργο το ότι αυτός ο κανονισμός υπογράφτηκε από τον αρχηγό της αστυνομίας στο Ληξούρι και ακόμα από το Νομάρχη του νησιού! Ενώ το υπόλοιπο νησί χρησιμοποιούσε τα παλιά μέτρα, οι ληξουριώτες χρησιμοποιούσαν τα δικά τους. Έτσι το εμπόριο τους βρισκόταν σε μεγάλη ακμή και δημιουργούσαν στους άλλους σοβαρά προβλήματα. Οι Ληξουριώτες αστυνομικοί απέρριψαν τα προηγούμενα μέτρα υγρών επειδή “δεν ήταν αληθινά”. Ενάμιση χρόνο αργότερα, όταν διορίστηκε στο Ληξούρι νέος αρχηγός της αστυνομίας και στο νησί νέος Νομάρχης, διεξήχθη έλεγχος τιμών. Ο Νομάρχης επανέφερε στο Ληξούρι τα κανονικά μέτρα υγρώ
Εκτός από τα γεγονότα που περιστασιακά καταγράφονται, οι Ληξουριώτες ποτέ δεν έπαψαν να παραπονιούνται για την κατάστασή τους και για το ότι παραμελούνταν, τη στιγμή που το Αργοστόλι αναπτυσσόταν. Εφημερίδες του 1860 αλλά και του 1998 παρουσιάζουν τα παράπονα των Ληξουριωτών. Έτσι, στην εφημερίδα “Αποθήκη του Διαβόλου”, φύλλο της 16/6/1860 υπάρχει ένα άρθρο που υπογράφεται από τους Ληξουριώτες και απευθύνεται στην Αυτού Υψηλότητα, το λόρδο Μέγα Αρμοστή. Οι Ληξουριώτες παραπονούνται ότι “όλα, όλα στους Αργοστολιώτες” και βλέποντας τους εαυτούς τους “ως μικρογραφία του Αργοστολίου” ζητούν περισσότερους στρατιώτες και… μια τρομπέτα προκειμένου ν’αποφευχθούν περαιτέρω προβλήματα από το Ληξούρι.! Η πιο πρόσφατη εφημερίδα (Ιούνιος 1998), Η “Παλεύς”, αναφέρει: “Υπάρχουν πολλά έργα που πρέπει να γίνουν στην περιοχή της Παλλικής, έτσι ώστε οι Ληξουριώτες να μην βασίζονται στο Αργοστόλι πλέον” (πρωτοσέλιδο). Οι βοηθοί μου τόνισαν το γεγονός ότι το νοσοκομείο στο Ληξούρι χρειάζεται προσωπικό και ότι το λιμάνι τους πρέπει να κατασκευαστεί.
Η διαμάχη, στη μορφή που παίρνει τον 20ο αιώνα περιέχει αντικείμενα, γραπτά κείμενα και φυσικά καθορισμένη εκατέρωθεν συμπεριφορά.Έτσι, το πιο “εντυπωσιακό” αντικείμενο που αντίκρυσα φτάνοντας στο λιμάνι του Ληξουρίου ήταν το άγαλμα του Λασκαράτου. Ο Λασκαράτος είναι ένας φημισμένος Κεφαλονίτης σατιρικός ποιητής. Το άγαλμα του αντικρύζει την πόλη του Ληξουρίου και έχει γυρισμένη την πλάτη στο Αργοστόλι. Όταν ρωτήσουμε τους ντόπιους για τη θέση του αγάλματος, η απάντηση που θα πάρουμε είναι ευθεία και περιεκτική: “δε βλέπεις γιατί; Θέλουμε τον ποιητή μας να βλέπει εμάς και έτσι έχει γυρισμένη την πλάτη στο Αργοστόλι”.
Το άγαλμα είναι χάλκινο και έχει τοποθετηθεί στην κορυφή μιας βάσης μαρμάρινης κυβικού σχήματος. Παριστάνει τον ποιητή να κράτά το καπέλο του στο δεξί χέρι ενώ το αριστερό χέρι λυγισμένο κρατά ένα βιβλίο. Ο ποιητής έχει γενιάδα και τα ρούχα που φορά είναι του τέλους του 19ου αιώνα – των αρχών του 20ού. Το άγαλμα κατασκευάστηκε δεκαπέντε περίπου χρόνια πριν και τοποθετήθηκε ακριβώς εκεί που βρίσκεται σήμερα, λίγα μέτρα από την αποβάθρα…
Η ζεστή υποδοχή των ανθρώπων -ειδικά της Ληξουριώτισσας φίλης μου- περιλαμβανε το χαιρετισμό: “Καλώς όρισες στην Κολούμπια!”. Το Ληξούρι ονομάζεται Κολομπία και οι Ληξουριώτες Κολομπαίοι. Αυτό είναι επίσης γνωστό στους Αργοστολιώτες, που αρέσκονται σε αυτή την προσφώνηση των Ληξουριωτών. Ο κύριος Μάκης εξήγησε ότι αυτό το παρατσούκλι αποδόθηκε στους Ληξουριώτες κατόπιν μιάς παράστασης στο Καρναβάλι εδώ και πολλά χρόνια. Οι Ληξουριώτες αποφάσισαν να παρουσιάσουν την αποστολή του Κολόμβου και την ανακάλυψη της Αμερικής. Κάποιοι Ληξουριώτες μεταμφιέστηκαν σε Ινδιάνους, σκαρφάλωσαν στα δένδρα και παρίσταναν τους αυτόχθονες! Ένα μικρό πλοίο που μετέφερε τον Κολόμβο και το πλήρωμά του έφθασε στο λιμάνι. Από τότε οι Ληξουριώτες ονομάζονται Κολομπαίοι. Ο Καλογηράς (1952: 24) αναφέρει παρόμοιο γεγονός για τούτο το όνομα.
Όταν τελείωσε αυτή η ιστορία, είχε έρθει πιά η στιγμή της αποκάλυψης του Αργοστολιώτικου παρανομιού. “Λοιπόν, είσαι από το Αργοστόλι, έτσι δεν είναι; Για να δούμε ξέρεις πως ονομάζουμε εμείς οι Ληξουριώτες τους Γροστολιώτες;”. Ήμουν έτοιμη να απαντήσω: “Μα ήδη τους είπατε Γροστολιώτες”, αλλά απάντησα αρνητικά και περίμενα ν’ακούσω την απάντηση του κυρίου Μάκη: “Λοιπόν τους λέμε “οι ογροί” και οι “αραχνιασμένοι”. Το πρώτο παρατσούκλι τους το βγάλαμε γιατί ο ήλιος ανατέλλει πολύ αργά στο Αργοστόλι και τους τρώει η υγρασία, ενώ το δεύτερο τους το βγάλαμε γιατί πάντα είναι μουτρωμένοι και δεν μιλάνε πολύ”.
Τις ώρες που συζητούσα με τους Ληξουριώτες, γνωστοί ή γείτονες περνούσαν να μου πουν ένα “καλημέρα” ή “καλησπέρα” και άκουγαν το θέμα της έρευνάς μου. Τότε σχολίαζαν: “Μα εμείς ήμαστε καλύτεροι από τους Αργοστολιώτες”. Όλοι τους έσπευδαν να παραβάλουν τους στίχους του Λασκαράτου: “Ξέρεις τι λέει ο Λασκαράτος για το Ληξούρι;”. Λέει: “ Ο Θεός δημιούργησε το Ληξούρι πρώτο απ’όλα τα μέρη και μετά τον υπόλοιπο κόσμο.” Αυτοί οι πολύ γνωστοί στίχοι έχουν ως εξής: (Καλογηράς 1952: 22) “Όταν ο Θεός έκανε το Σύμπαν, το Ληξούρι και τόσους άλλους τόπους…”
Ο κύριος Ηλίας είπε ότι οι Ληξουριώτες αγαπούν πάρα πολύ τον τόπο τους και ότι είναι “τοπικιστές”. Αυτό ακριβώς τονίστηκε απ’όλους όσους με βοήθησαν στη συλλογή υλικού, από Αργοστολιώτες και Ληξουριώτες. Ειδικά οι πρώτοι όταν μιλούν για Ληξουριώτες, λένε γι’αυτούς: “Είναι από το Ληξούρι, δεν είναι Κεφαλονίτες. Δεν μπορείς να πας στο μέρος τους αν δεν έχεις διαβατήριο ή βίζα!”. Τούτο πρέπει να θεωρηθεί αστείο και έτσι κυκλοφορεί ακόμα μεταξύ νέων. Κάποιοι από αυτούς ονομάζουν το Ληξούρι “ξενιτιά” που σημαίνει ένα ξένο μέρος.
Ένα πολύ καλό παράδειγμα του Ληξουριώτικου τοπικισμού είναι το γεγονός ότι “δανείζονται” τραγούδια που αναφέρονται στο Ληξούρι και τα τροποποιούν ελαφρά. Όπου συναντάται η λέξη Αργοστόλι, την αλλάζουν με το Ληξούρι! Όμως η Ληξουριώτικη χορωδία που τραγούδησε στο Αργοστόλι τον Ιούλιο (1998), όταν τραγούδησε ένα από αυτά τα τραγούδια δεν άλλαξε τις λέξεις προς απογοήτευση ενός κυρίου.
Οι Ληξουριώτες θεωρούνται αστείοι άνθρωποι με ωραίο χιούμορ και με αυτό το δεδομένο συνέχεια έκαναν αστεία και φάρσες στους Αργοστολιώτες. Το πιο γνωστό απ’όλα είναι αυτό που αναφέρεται σε κάποιους ανθρώπους που συγκεντρώθηκαν και μάζεψαν όλους τους άρρωστους και βρώμικους σκύλους του Ληξουρίου και τους μετέφεραν στο Αργοστόλι με πλοίο… Το πιο πρόσφατο είναι αυτό που συνέβη φέτος (1998) τις ημέρες του Καρναβαλιού. Περιγράφεται με συντομία στον πρόλογο.
Οι Ληξουριώττικες διηγήσεις “χρωματίστηκαν” από την ασυνήθιστη προφορά των κατοίκων. Η πλειοψηφία των Ληξουριωτών μιλά με αυτή την προφορά, αν και μπορεί κάποιοι να ζουν στο Αργοστόλι ή να έχουν περάσει εκεί πολλά χρόνια. Οι νέοι και τα παιδιά μιλούν με αυτή την προφορά που μοιάζει με τραγούδι. Λέξεις και ερωτήσεις ιδιαιτέρως έχουν μακρά διάρκεια όταν προφέρονται και το τελευταίο της πρότασης είναι το μακρύτερο. Αντιθέτως η Αργοστολιώτικη προφορά είναι ίδια με την κοινή Ελληνική.
Ίσως το πιο βασικό στοιχείο, που εντάσσεται στο πλαίσιο της Ληξουριώτικης μη βίαιης αντίστασης, να είναι η πίστη των ανθρώπων στον Άγιο Χαράλαμπο. Ο κύριος Διονύσης, που κατάγεται από ένα χωριό έξω από το Αργοστόλι, αλλά ζει στο Ληξούρι παρατηρεί: “Αν πας στο Ληξούρι και δεις εξι παιδιά να παίζουν πρέπει να ξέρεις ότι τα τέσσερα λέγονται Χαράλαμπος”. Αυτή είναι η κοινά αποδεκτή ιδέα στο Ληξούρι και κάποιοι Αργοστολιώτες ονομάζουν όλους τους Ληξουριώτες με το όνομα αυτό. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τους προηγούμενους αιώνες, ο Άγιος Χαράλαμπος συνδέθηκε με την προστασία των φυτειών από τη χολέρα στο Ληξούρι. Όλοι οι βοηθοί μου δήλωσαν ότι ένα μικρό μέρος από το σκήνωμα του φυλάσσεται στην εκκλησία του (στο Ληξούρι). Έτσι πια θεωρείται ο προστάτης άγιος της περιοχής.
Για να τιμηθεί λοιπόν ο Άγιος, οι άνθρωποι βαπτίζουν τα παιδιά τους με τ’όνομα Του. Επιπλέον, οι δημόσιοι υπάλληλοι στο Ληξούρι έχουν επίσημη αργία του Αγίου Χαραλάμπους και πηγαίνουν στη δουλειά την ημέρα της Γιορτής του Αγίου Γερασίμου (ο προστάτης άγιος του νησιού)! [Οι ονομαστικές εορτές -ιδιαίτερα αυτή του προστάτη αγίου μιάς περιοχής- έχουν πρωταρχική σημασία για όλους τους Έλληνες]. Το πρωί γίνεται η θεία Λειτουργία και γίνονται Λιτανείες στην πόλη. Το απόγευμα οι άνθρωποι επισκέπτονται τους εορτάζοντες για να τους ευχηθούν χρόνια πολλά. Οι ονομαστικές εορτές είναι είδος πανηγυριού για τους ανθρώπους και ευκαιρία για “κοινωνικές σχέσεις”.
Ο τομέας που διαθέτει πλούσιο προς εξέταση υλικό είναι η ποίηση, κυρίως η σατιρική ποίηση, εφόσον οι Κεφαλονίτες γενικώς χρησιμοποιούν αυτό το είδος της ποίησης για να εκφραστούν. Οι κύριες αναφορές εδώ είναι για το Λασκαράτο, το Γ.Μολφέτα (ο Αργοστολιώτης σατιρικός ποιητής) και την εφημερίδα “Ζιζάνιο”, όπως επίσης τα σατιρικά ποιήματα που έχουν γραφεί από τις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού και ένα τραγούδι, το οποίο αφορά στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα Αργοστολιωτών και Ληξουριωτών (ανδρών αλλά και γυναικών).
Τα κείμενα έγραψε : Ευπραξία Πολλάτου
(Μάστερ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας)
http://www.ionion.com
Φωτογραφίες από Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη
Πηγή: kefaloniamas.gr
