Του Γαβριήλ Μανωλάτου

Η 21 Φεβρουαρίου είναι παγκόσμιος ήμερα μητρικής γλώσσας που καθιερώθηκε το 1999 από τη Γενική Συνέλευση της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Σκοπός της παγκόσμιας ημέρας μητρικής γλώσσας είναι η διάδοση των λιγότερων ομιλουμένων γλωσσών και η ανάπτυξη  της γλωσσικής πολυμορφίας και της πολύγλωσσης εκπαίδευσης

Από τις περίπου 6.000 γλώσσες που ομιλούνται σήμερα στον κόσμο, οι μισές από αυτές απειλούνται με εξαφάνιση. Πρόκειται για γλώσσες ιθαγενών πληθυσμών χωρίς γραπτή παράδοση και χωρίς επίσημη αναγνώριση στα κράτη όπου ομιλούνται.

Αφορμή για την υιοθέτησή της 21 Φεβρουαρίου ως  ημέρα της μητρικής γλώσσας το 1999 από τη Γενική Συνέλευση της UNESCO στάθηκε η Σφαγή της Ντάκα στις 12 Φεβρουαρίου του 1952, όταν φοιτητές του Ανατολικού Πακιστάν (σημερινού Μπανγκλαντές) ξεσηκώθηκαν για να εμποδίσουν την κατάργηση της γλώσσας τους «Μπενγκάλι» και την υιοθέτηση της επίσημης πακιστανικής «Ουρντού». Η Αστυνομία έπνιξε τη διαμαρτυρία τους στο αίμα.

Τις τελευταίες δεκαετίες πολλές μητρικές γλώσσες έχουν υποσκελιστεί στην ανώτερη εκπαίδευση και την έρευνα, κυρίως από την αγγλική. Η πρακτική αυτή έχει καταστεί απαραίτητη για την επικοινωνία της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας και την συνεννόηση στον χώρο εργασίας. Ταυτόχρονα όλο και περισσότεροι γονείς, βάζουν τα παιδιά τους σε σχολεία όπου δεν διδάσκονται στην μητρική τους γλώσσα. Οι γλωσσολόγοι όμως εφιστούν την προσοχή στο γεγονός ότι όταν σταματά η χρησιμοποίηση μιας γλώσσας σε έναν τομέα, σταματά και η εξέλιξη της γλώσσας ως μέσον επικοινωνίας. Έτσι, δημιουργούνται σταδιακά κοινωνίες χωρίς πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Η μητρική γλώσσα ενός λαού δεν είναι απλώς ένα σύνεργο επικοινωνίας, ένα όχημα μεταφοράς πληροφοριών και γνώσεων, συναισθημάτων και σκέψεων. Είναι συγχρόνως, μια ουσιαστικής σημασίας συνιστώσα πολιτισμικής ταυτότητας. Στην μητρική γλώσσα έχουν γραφτεί διαχρονικά τα βιώματα, οι αξίες και οι αντιλήψεις που έχουν υιοθετηθεί ανά τους αιώνες από μια γλωσσική κοινότητα. Σταδιακή υποκατάσταση, σηματοδοτεί σταδιακή εξαφάνιση.

Όσον αφορά στη γλώσσα μας, την ελληνική γλώσσα, απειλείται από γενικευμένη παρακμή και καθολική υπονόμευση. Ενώ ο μέσος ευρωπαίος χρησιμοποιεί περισσότερες από 2.500 λέξεις στην επικοινωνία του και στις εκφράσεις του, ο Έλληνας κατά μέσον όρο χρησιμοποιεί 800 περίπου λέξεις. Οι δε νέοι μας, χρησιμοποιούν ακόμη λιγότερες λέξεις στις εκφράσεις τους. Η κατάσταση είναι ακόμη πιο απογοητευτική στον γραπτό λόγο των πολιτών και στην γραπτή επικοινωνία των Ελλήνων. Η νεολαία, στη συντριπτική της πλειοψηφία όχι μόνο διακρίνεται από μεγάλη λεξιπενία αλλά αντικατέστησε και το ελληνικό αλφάβητο με την αθλιότητα των λεγόμενων ΓΚΡΙΓΚΛΙΣ δηλαδή ελληνικές λέξεις με αγγλικά γράμματα.

Εκεί που η ελληνική γλώσσα ήταν η βάση έκφρασης των επιστημόνων και της διανόησης, κινδυνεύει από γενικευμένη παρακμή και καθολική «φτωχοποίηση». Τα αίτια είναι πολλά και εκτίνονται από την παρεχομένη εκπαίδευση έως τα μέσα ενημέρωσης και τηλεθέασης και κόμη μέχρι τις ενδοοικογενειακές σχέσεις.

Ο Ελληνισμός της διασποράς βρίσκεται ακόμη σε δυσκολότερη κατάσταση. Οι διάφοροι εθνικοτοπικοί σύλλογοι, οι ελληνικές κοινότητες, οι ελληνικές οικογένειες της  διασποράς,  συμβάλουν είτε με  παραλήψεις τους είτε με διάφορες επιλογές τους στην φτωχοποίηση και την παραγκώνιση της γλώσσα μας.

Η γλώσσα μας πραγματικά κινδυνεύει και μαζί με τη γλώσσα μας κινδυνεύει βέβαια και ο Ελληνισμός και ιδίως ο Ελληνισμός  της διασποράς.

Όλοι είμαστε υπεύθυνοι. Όλοι έχουμε καθήκον να κρατήσουμε ανέπαφη τη γλώσσα μας και την ελληνική υπόστασή μας, γιατί η γλώσσα είναι το κύριο στοιχείο που καθορίζει την ταυτότητα ενός έθνους και μιας φυλής. Το κράτος και η ελληνική πολιτεία, μαζί και όλοι οι ελληνικοί φορείς της διασποράς θα πρέπει να διασώσουμε την γλώσσα μας για να διατηρήσουμε και την εθνική μας υπόσταση και την ελληνική μας ταυτότητα.

Το ελληνικό κράτος και η ελληνική πολιτεία, η ελληνική εκπαίδευση και τα ελληνικά σχολεία, η εκκλησία μας, τα μέσα  ενημέρωσης και τηλεθέασης,  σύλλογοι και φορείς και πιο πολύ οι γονείς και ακόμη, οι φορείς των Ελλήνων της διασποράς, κοινότητες, εθνικοτοπικοί σύλλογοι, ελληνική εκκλησία της διασποράς και ιδίως οι γονείς και οι οικογένειες των αποδήμων Ελλήνων θα πρέπει επιμένουμε με αποφασιστικότητα και θέληση ώστε να αποκτήσουν οι νέες γενιές σωστά την ελληνική μόρφωση και παιδεία, ώστε όχι μόνο να διατηρηθεί ή μητρική μας γλώσσα αναλλοίωτη, αλλά να αναπτυχθεί και να διαδοθεί. Έτσι μόνο, θα διατηρηθεί και θα αναπτυχθεί και ο πολιτισμός μας και η εθνική μας υπόσταση.

Για τα σχόλια σας ή για να προτείνετε θέματα για ανάπτυξη επικοινωνήστε μαζί μας: gamanol@teiath.gr

*Ο Γαβριήλ Μανωλάτος είναι καθηγητής Οικονομικών και Ανάπτυξης