Η Ορθόδοξη μας παράδοση δεν έχει να παρουσιάσει μόνο μεγάλους Γέροντες και πατέρες” έχει να παρουσιάσει και μεγάλες Γερόντισσες και μητέρες. Για μια τέτοια μεγάλη μητέρα και Γερόντισσα, τη μοναχή Αγάθη από την Κεφαλληνία, θα μας μιλήσει η κυρία Βαρβάρα Μεταλληνού, η οποία επίσης κατάγεται από το ωραίο αυτό νησί του Ιονίου.
Β.Μ.: Θεωρώ ιδιαίτερη ευλογία το γεγονός ότι, λίγα χρόνια μετά την κοίμηση της Γερόντισσας, μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για την αγία μορφή της, για το βίο της και την πολιτεία της.
Η Γερόντισσα Αγάθη στάθηκε για το νησί μας, την Κεφαλληνία, ένας πνευματικός φάρος. Ήταν Ηγουμένη και κτιτόρισσα συγχρόνως της ιεράς Μονής της Υπεραγίας Θεοτόκου Κορονιωτίσσης ή Δακρυροούσσης, όπως λέγεται, διότι υπάρχει μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας εκεί.
Η Γερόντισσα, από μικρή ηλικία, σ’ αυτή την, ερειπωμένη τότε, εκκλησία στράφηκε, διότι από μικρή είχε την κλίση και την κλήση ν’ αφοσιωθεί στη μοναχική πολιτεία. Καταγόταν από απλή οικογένεια, που ζούσε σ’ ένα χωριουδάκι λίγο έξω από το Ληξούρι της Κεφαλλονιάς. Γεννήθηκε το 1896, από τον Ανδρέα και την Αναστασία Μεγαλογένη.
Η Γερόντισσα Αγάθη συνέχισε τη μεγάλη παράδοση, την οποία έχει η Κεφαλληνία, που παρουσίασε μεγάλες μορφές αγίων, όπως είναι ο Άγιος Γεράσιμος, ο Όσιος Άνθιμος ο Κεφαλλήν και ο Άγιος Παναγής Μπασιάς, ο παπα-Μπασιάς όπως είναι γνωστός. Μέσα σ’ αυτή την παράδοση μεγάλωσε η Γερόντισσα, κάτω από την πνευματική μητρότητα της οποίας είχα τη μεγάλη ευλογία να βρίσκομαι κι εγώ.
Η μοναχή Αγάθη αναδείχθηκε πνευματική μητέρα και διδασκάλισσα και φωτιστής πάρα πολλών ανδρών και γυναικών στο νησί μας, όχι μόνο με το λόγο της, αλλά κυρίως με το παράδειγμα της. Σήμερα δε, που έχω κι εγώ μια κάποια ηλικία και με τη θεολογική κατάρτιση που απέκτησα στο μεταξύ, θαυμάζω πραγματικά πώς μια απλοϊκή χωριατοπούλα, μια γυναίκα που μόλις το δημοτικό σχολείο είχε τελειώσει, κατάφερε να γίνει, όπως είπα και προηγουμένως, πνευματικός φάρος και πνευματική μητέρα ανδρών και γυναικών. Πολλοί άνδρες, πνευματικά της τέκνα, διακρίθηκαν είτε μέσα στον Κλήρο είτε μέσα στον ιερό χώρο της θεολογίας μας, ενώ γυναίκες, που ήταν πνευματικές θυγατέρες της, διακρίθηκαν στο μοναχισμό ειδικά και στην πνευματική μας ζωή γενικά.
Κ.Ι.: Πόσα χρόνια έζησε με το μοναχικό σχήμα;
Β.Μ.: Εδέχθη την κουρά το 1927. Εκοιμήθη το 1988, σε ηλικία ενενήντα έξι σχεδόν ετών. Έζησε, δηλαδή, ως μοναχή περισσότερα από εξήντα χρόνια.
Ήταν, όπως είπαμε, όχι μόνο Ηγουμένη, αλλά και κτιτόρισσα τόσο του μοναστηριού, όσο και του εκεί ναού. Ήταν ένας μισοερειπωμένος ναός, που ανήκε στην οικογένεια της και βρισκόταν σχεδόν απέναντι από το σπίτι της. Εκεί η ψυχή της εστράφη, ώστε να κάνει σ’ εκείνο το χωράφι το μοναστήρι και το ναό.
Αν πάτε σήμερα στο χώρο, όπου αναπτύχθηκε η Μονή αυτή, θα θαυμάσετε, εκτός των άλλων, τα κτίσματα τα οποία έχουν γίνει στη διάρκεια των χρόνων της ηγουμενίας της. Ισχύει και για τη Γερόντισσα Αγάθη το ρηθέν «έπόλισε τήν έρημον», δηλαδή έκανε πόλη την έρημο. Διότι, ενώ τότε τίποτε δεν υπήρχε εκεί, σήμερα είναι ένας ολόκληρος συνοικισμός, που περιλαμβάνει το Καθολικό της Μονής, τα παρεκκλήσια που έχουν κτισθεί, τους ξενώνες και, φυσικά, τα κελλιά των μοναχών, οι οποίες συνασκήτεψαν μαζί της και που όλες, όπως και η σημερινή Ηγουμένη, είναι πνευματικά αναστήματα της.
Από πολύ ενωρίς, όπως μας λένε όσοι τη γνώριζαν από παλιά, αποσυρόταν σ’ εκείνη την περιοχή και σ’ εκείνο το μισοερειπωμένο εκκλησάκι, ώστε μέσα στη σιωπή και μέσα στην προσευχή να δοκιμάσει τις δυνάμεις της και αν η κλίση προς τη μοναχική πολιτεία ήταν η σωστή επιλογή. Έτσι ανήγειρε σιγά-σιγά το ναό πρώτα κι ύστερα τα κελλιά. Άρχισαν να πηγαίνουν οι πρώτες μοναχές εκεί και να δημιουργείται η πρώτη μοναστική αδελφότητα, κάτω από τη δική της πνευματική καθοδήγηση.
Σ’ όλο αυτό το τεράστιο έργο, που επετέλεσε η Γερόντισσα Αγάθη, οι Κεφαλλονίτες, επειδή από πάρα πολύ νωρίς αναγνώρισαν την αγιότητα της, μπορώ να πω, της συμπαραστάθηκαν σε κάθε οικονομικό πρόβλημα που παρουσιαζόταν. Όχι μόνο οι Κεφαλλονίτες, που έμεναν στο νησί, αλλά κι όσοι ήταν εγκατεστημένοι στο εξωτερικό, έσπευδαν πάντα να τη βοηθήσουν. Επειδή, ακριβώς, γνώριζαν τα χαρίσματα της, την εμπιστεύονταν απόλυτα.
Ως μοναχή η Γερόντισσα Αγάθη έζησε μέσα στη νηστεία, την αγρυπνία, την προσευχή, τα δάκρυα της μετανοίας, αλλά και τα δάκρυα για τον πόνο και την αμαρτία του κόσμου. Όλα αυτά, μαζί με τη χειρωνακτική εργασία και το κήρυγμα.
Έζησα αρκετές ιερές στιγμές κοντά της. Τη θυμάμαι τα κυριακάτικα απογεύματα, οπότε οι πιστοί ανέβαιναν από την πόλη στη Μονή, να κηρύσσει. Μ’ ένα κεράκι στο χέρι, τις χειμωνιάτικες ιδίως βραδιές, να μας οδηγεί μπροστά σε μια εικόνα κι εκεί, αντλώντας από το βίο του αγίου ή της αγίας της εικόνας, να μας διδάσκει και να μας κατηχεί.
Κάθε Κυριακή απόγευμα, μετά τον Εσπερινό, πηγαίναμε στο αρχονταρίκι, άνδρες και γυναίκες. Οι πιο καλλιεργημένοι άνθρωποι της πόλης μας ανέβαιναν στη Μονή. Και θαυμάζω μέχρι σήμερα με πόση άνεση η Γερόντισσα χειριζόταν το λόγο. Είχε τελειώσει, όπως σας είπα, μόνο το δημοτικό σχολείο. Όμως η μελέτη των πατερικών κειμένων, η εμπειρία της από τη λατρευτική ζωή κι η υμνογραφία μόρφωναν συνεχώς μέσα της το Χριστό. Από εκεί και πέρα με τη βιωματική της πλέον εμπειρία, τα μετέφερε στους προσκυνητές της Μονής.
Κ.Ι.: Είχατε επικοινωνία μαζί της για αρκετό χρονικό διάστημα;
Β.Μ.: Αρκετά χρόνια. Μια πολύ σημαδιακή στιγμή για μένα είναι, όταν για πρώτη φορά, ως φοιτήτρια πλέον της θεολογίας, πήγα στη Μονή και πληροφορήθηκε η Γερόντισσα ότι σπούδαζα θεολογία. Τότε, μ’ ένα πολύ απλό τρόπο, μου είπε: «Τώρα είμαστε πρώτες ξαδέλφες». Ήθελε έτσι να μου δείξει ότι κι εγώ τώρα, ως θεολόγος πλέον, ακόμη περισσότερο θα έπρεπε να μπω μέσα σ’ αυτή τη ζωή, τη γνήσια χριστιανική” δηλαδή στην άσκηση, στην εγκράτεια, στη νηστεία, στην προσευχή, στην υπακοή και όλα εκείνα τα χαρίσματα, που αναδεικνύουν το γνήσιο άνθρωπο, τον πλασμένο κατ’ εικόνα Θεού. Ο λόγος της βρισκόταν πάντοτε μέσα στην προφητική, αποστολική και πατερική παράδοση μας.
Η Γερόντισσα Αγάθη, με το λόγο και το έργο της, αναδείχθηκε σε μια από τις πιο εντυπωσιακές μορφές της Κεφαλληνίας. Ήταν, όσο ζούσε, ο μόνος πνευματικός φάρος στο νησί.
Κ.Ι.: «Ό μένων έν έμοί κάγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν», μας είπε ο Κύριος.
Β.Μ.: Ακριβώς.
Η ελεημοσύνη εξάλλου κι η φιλανθρωπία αποτελούσαν κύρια χαρακτηριστικά της Γερόντισσας Αγάθης. Δεν υπήρξε άνθρωπος, που πέρασε από το μοναστήρι της και δεν δέχθηκε τη φιλοξενία της και τη συμπαράσταση της, την υλική και, προ πάντων, την πνευματική. Όποιος είχε προβλήματα, σ’ αυτήν κατέφευγε. Έτσι η Γερόντισσα ήταν πραγματικά ο πόλος έλξης όλων εκείνων, που γνώριζαν την πνευματική της δύναμη, τη χάρη και το φωτισμό του Θεού, που τη διέκριναν.
Εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι τείνουμε να πιστεύουμε ότι ο άγιος είναι όν κάποιας παλαιότερης εποχής, ενός μακρινού παρελθόντος και δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι και σήμερα υπάρχουν άγιοι άνθρωποι, φωτισμένοι άνθρωποι, πνευματκοί πατέρες και μητέρες. Γιατί; Διότι απλούστατα έθεσαν αυτό ως στόχο της ζωής τους. Εφόσον ο άνθρωπος είναι πλασμένος «κατ’ εικόνα Θεοΰ», ο ένας και μοναδικός προορισμός του, η μία και μοναδική αποστολή του, είναι να γίνει Θεός κατά χάριν’ το «κατ’ εικόνα» να το μεταποιήσει σε «καθ’ ομοίωσιν».
Αυτό ξεχνούμε σήμερα. Έχουμε θέσει κάποιους άλλους προσανατολισμούς, κάποιους άλλους στόχους στη ζωή μας, τους οποίους αγωνιζόμαστε και επιτυγχάνουμε. Αν, λοιπόν, θέσουμε κι αυτό το στόχο, τότε, με τον προσωπικό μας αγώνα και με τη χάρη του Θεού -διότι η σωτηρία κι η θέωση του ανθρώπου δεν είναι ανθρώπινη κατάσταση, αλλά είναι μια συνεργασία του προσωπικού αγώνα του ανθρώπου και της χάριτος του Θεού- τότε, λοιπόν, οπωσδήποτε ο άγιος, ο όσιος, δεν θα είναι κάτι το απόμακρο, αλλά κάτι που υπάρχει και θα υπάρχει σε κάθε εποχή.
Η αγάπη του Θεού δεν μας εγκαταλείπει ποτέ, ώστε να μας αφήσει χωρίς πνευματικούς πατέρες και μητέρες. Γι’ αυτό σε κάθε εποχή υπάρχουν οι άγιες, οι οσιακές αυτές μορφές, που παραμένουν ελάχιστα ή καθόλου γνωστές και δεν πέφτουν πάνω τους οι προβολείς της δημοσιότητας. Για ν’ αναγνωρίζουμε αυτούς τους ανθρώπους χρειάζονται κάποιοι άλλοι φακοί, πνευματικοί φακοί, τους οποίους δεν διαθέτουν, δυστυχώς, οι πιο πολλοί.
Σας ευχαριστώ, κύριε Ιωαννίδη, που μου δώσατε την ευκαιρία να πω αυτά τα ελάχιστα για τη Γερόντισσα Αγάθη, για την αγία αυτή μορφή. Όσο περνά ο καιρός, όλο και περισσότερο συνειδητοποιούμε όλοι μας, μέσα στην ξεραΐλα του σύγχρονου κόσμου, πόσα πρόσφερε η Γερόντισσα, αλλά και πόσα, επειδή «δίκαιοι είς τόν αιώνα ζώσι», θα προσφέρει ακόμη.
Δεν έδωσα τα στοιχεία αυτά για τη Γερόντισσα Αγάθη απλώς πληροφοριακά, αλλά γιατί χρειαζόμαστε ιδιαίτερα τέτοιες μορφές, οι οποίες έρχονται με την εγκράτεια και την ακτημοσύνη τους ως αντίβαρο στο σημερινό καταναλωτισμό, με την παρθενία και το ηθικό ανάστημα τους ως αντίβαρο στην αναρχία και την εγωλατρεία μας.
Από εκεί και πέρα είναι οι δείκτες μας, οι δείκτες της Βασιλείας του Θεού εδώ στη γη και οι συμπολίτες αυτής της Βασιλείας, για την οποία παρακαλούμε σε κάθε Κυριακή προσευχή, «έλθέτω ή Βασιλεία σου ως εν ούρανω καί επί της γης».
1. Ο Όσιος Άνθιμος ο Κεφαλλήν γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλληνίας το 1727 και ασκήτεψε στο Άγιον Όρος, διάγοντας μια σκληρή μοναχική ζωή. Παρά τις κακουχίες και την τύφλωση του, έκανε συνεχείς περιοδείες, στα νησιά ιδίως, κηρύσσοντας το λόγο του Θεού και κτίζοντας διάφορα μοναστήρια. Έκανε πάρα πολλά θαύματα, καθώς ο Θεός εισάκουσε τις προσευχές του. Εκοιμήθη το 1781. Ανακηρύχθηκε και επίσημα άγιος το 1974. Η μνήμη του επιτελείται στις 4 Σεπτεμβρίου.
2. Ο Άγιος Παναγής Μπασιάς γεννήθηκε επίσης στο Ληξούρι της Κεφαλληνίας το 1801. Γόνος επιφανών οικογενειών τόσο από την πλευρά του πατέρα του, όσο και της μητέρας του, πήρε μεγάλη μόρφωση κι εργάστηκε ως δάσκαλος. Αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δεν νυμφεύθηκε. Ήταν εξαίρετος πνευματικός. Είχε το προφητικό χάρισμα κι έκανε πολλά θαύματα τόσο ενόσω ζούσε, όσο και μεταθανατίως. Εκοιμήθη το 1888 κι ανακηρύχθηκε άγιος το 1986. Η μνήμη του επιτελείται στις 7 Ιουνίου.
Συνομιλήτρια: Βαρβάρα Μεταλληνού,
φιλόλογος, θεολόγος
Πηγή: kefaloniatoday.com
