Ξεκινάει από την ερχόμενη Δευτέρα 30 Νοεμβρίου η παγκόσμια διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και το Περιβάλλον. Θα πραγματοποιηθεί στο Παρίσι έως 11 Δεκεμβρίου και θεωρείται μία από τις σημαντικότερες διασκέψεις για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών με τη συμμετοχή πολλών ηγετών του πλανήτη. Τα κράτη θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις για τη μείωση των εκπομπών των αερίων και την προστασία των δασικών εκτάσεων από τις πυρκαγιές και τις αποψιλώσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Juncker και ο Επίτροπος για τη Δράση, το Κλίμα & την Ενέργεια κ. Cañete θα συμμετέχουν στη διάσκεψη δίπλα σε πολλούς παγκόσμιους ηγέτες και θα παρουσιάσουν τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Δεν γνωρίζω πόσοι στην Ελλάδα έχουν αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της διάσκεψης του Παρισιού και πόσοι πιστεύουν ότι υφίσταται ήδη η Κλιματική αλλαγή.
Οι αποφάσεις όμως που θα παρθούν στο Παρίσι θα είναι σημαντικές και θα επηρεάσουν ποικιλοτρόπως τις οικονομίες των κρατών, ιδίως της Ε.Ε. Νομίζω είναι μια ευκαιρία και για την Ελλάδα, να εφαρμόσει πρακτικές που θα αναβαθμίσουν τη Χώρα. Αρκεί να ‘δουλέψουν’ άνθρωποι που έχουν γνώση και ικανότητα! Και επειδή βρίσκομαι στην Κεφαλονιά όπου η οικονομία του νησιού στηρίζεται στον Τουρισμό, ας μιλήσω για αειφορικές πρακτικές στο ευρύ φάσμα που καλύπτει την συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Λίγα λόγια για την κλιματική αλλαγή
Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Η κλιματική αλλαγή που προκύπτει από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και άλλων αερίων του θερμοκηπίου είναι μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές προκλήσεις της εποχής μας. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) που παράγεται από την καύση καυσίμων με περιεκτικότητα σε άνθρακα είναι ένα από τα κύρια αέρια του φαινομένου θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Κύριος υπεύθυνος λοιπόν είναι η χρήση της ενέργειας.
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ.
Το 2015 φαίνεται ήδη να είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί. Τα τρία θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί ποτέ από το 1880 έως το 2015 είναι τα, 2010, 2014 και 2015. Όλα την τελευταία πενταετία. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη αν δεν αναλάβουμε δράση οδηγείται στο +4oC, πολύ πάνω από το στόχο του +2oC, το μαγικό νούμερο που έχουν θέσει οι επιστήμονες ως το σημείο χωρίς επιστροφή για το πλανήτη και τη προστασία του. Ένα τόσο μικρό νούμερο μα τόσο σημαντικό.
Οι επιπτώσεις από αυτή τη μεταβολή θα είναι καταστροφικές για τον πλανήτη. Ήδη το 2015 αντιμετωπίσαμε:
Λιώσιμο των πάγων με γοργούς ρυθμούς.
Αφόρητη ζέστη στην Ασία.
Καταστροφικές φωτιές στην Ινδονησία.
Τυφώνες και ακραία καιρικά φαινόμενα ( όπως οι πλημμύρες του Οκτώβρη στην Κεφαλονιά).
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σε έρευνα της η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει πως, το οικονομικό κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη χώρα μας είναι εξαιρετικά υψηλό: στο δυσμενέστερο σενάριο, το συνολικό κόστος για την ελληνική οικονομία ως το 2100 ανέρχεται στα 701 δις ευρώ, ποσό υπερδιπλάσιο του εθνικού μας χρέους το 2009!
Στον Καναδά η νέα κυβέρνηση διόρισε υπουργό κλιματικής αλλαγής αποδεικνύοντας τη δέσμευση της χώρας στη προσπάθεια διαχείρισης του προβλήματος. Στην Ελλάδα η ενημέρωση είναι περιορισμένη και θα πρέπει να ξεκινήσει από τα σχολεία, ενώ θα πρέπει να ενταθούν οι επιχειρηματικές δράσεις μέσω προγραμμάτων αειφορίας. Η δράση και η ενημέρωση για τη κλιματική αλλαγή πρέπει να είναι συνεχής και βασισμένη σε μελλοντικούς ουσιαστικούς στόχους όπως το zero emission και το zero waste.
Η Διάσκεψη Μερών για την κλιματική αλλαγή (COP21) στο Παρίσι και το zero emission.
Με το Παρίσι σε πένθος στο τέλος αυτού του μήνα η διάσκεψη των μερών για την κλιματική αλλαγή αναμένεται με μεγάλη αγωνία. Η επικύρωση του +2oC δεν είναι αρκετή και απαιτούνται σοβαρές δεσμεύσεις και μακροχρόνιοι στόχοι όπως zero emissions μέχρι το 2050 από όλα τα κράτη του Πλανήτη. Η πρωτοβουλία για το zero emissions μέχρι το 2050 έχουν ήδη ξεκινήσει από σημαντικές προσωπικότητες και εταιρίες. Η δέσμευση του zero emission προϋποθέτει τη μετατόπιση του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος στην καθαρή ενέργεια και την καινοτομία σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Μια τέτοια ενέργεια θα απελευθερώσει νέες τεχνολογικές λύσεις, θα δημιουργήσει επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, καθώς και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των καταναλωτών, οι οποίες θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και πρωτοφανείς οικονομικές ευκαιρίες.
Τα παρακάτω διαγράμματα εμφανίζουν α) στο διάγραμμα 1 η ετήσια εξέλιξη της αύξησης της θερμοκρασίας της γης, β) στο διάγραμμα 2 απεικονίζεται η μεταβολή της αύξησης της θερμοκρασίας με βάση τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα.
Η Ευρώπη έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 60% μέχρι το 2050, με έτος βάσης το 2010, με ενδιάμεσο σταθμό 40% μέχρι το 2030 ενώ είναι διαφορετικές οι προσεγγίσεις από τα κράτη μέλη. Όπως συνειδητοποιούμε, αν από τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια δεν υπάρξει σωστή και στοχευμένη ενημέρωση των νέων, ώστε οι νέοι επιστήμονες να δουλέψουν σε αυτούς τους στόχους συνειδητά, δύσκολα θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Τουρισμός και κλιματική αλλαγή.
Ο τουρισμός συνεισφέρει στην κλιματική αλλαγή δηλαδή στις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα κατά 5% επί του συνόλου των ετησίων εκπομπών παγκοσμίως. Το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών έρχεται από τις αεροπορικές μεταφορές και τις μεταφορές γενικότερα. Σημαντικό μέρος των εκπομπών αποτελούν οι υπόλοιπες δραστηριότητες του τουρισμού όπως η διαμονή – εστίαση κ.α.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό σε παγκόσμιο αλλά και σε τοπικό επίπεδο είναι περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές. Χαρακτηριστικά αναφέρονται η αύξηση της στάθμης των θαλασσών – απώλεια ακτών, η καταστροφή των οικοσυστημάτων, η μείωση των υδάτινων πόρων λόγω ξηρασίας, η μείωση της γεωργικής παραγωγής, η απώλεια χιονοπτώσεων και βροχοπτώσεων, η αύξηση των πυρκαγιών, η απώλεια εισοδήματος, η απώλεια ανθρωπίνου δυναμικού και τέλος η διαγραφή προορισμών από τον τουριστικό χάρτη.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος από την τουριστική βιομηχανία κρίνεται επιτακτική καθώς οι επιπτώσεις της «μη δράσης» θα μας οδηγήσουν στο +4oC δηλαδή στη παγκόσμια καταστροφή. Έχει έρθει λοιπόν η ώρα πλέον να συνειδητοποιήσουμε ότι το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κεφάλαιο είναι εξίσου σημαντικό με το οικονομικό κεφάλαιο και ώρα για άμεση δράση.
Προσαρμογή των επιχειρήσεων στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, με άξονα τις αειφορία-ηγεσία.
Το σύνολο των τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς και τον επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται ως υποστηρικτικές των αμιγώς τουριστικών (πλυντήρια ιματισμού – εφοδιαστική αλυσίδα – πρωτογενής παραγωγή κ.α.), θα πρέπει να προσαρμοστούν άμεσα στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Σημαντική βοήθεια για την επίτευξη του στόχου αυτού στους επιχειρηματίες, προσφέρουν τα συστήματα πιστοποίησης ISO. Ειδικά για Ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα, villa’s, camping, συστήματα όπως, ISO 14001, EMAS, Ecolabel, Green Key, Travelife, αποτελούν εργαλεία για την εφαρμογή αειφορικών πρακτικών στη λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών ή στην μελέτη – κατασκευή τους.
Σήμερα ένα σημαντικό μέρος των επαγγελματιών της τουριστικής βιομηχανίας δε γνωρίζει τι σημαίνει κλιματική αλλαγή και τι πρέπει να κάνει. Χρειάζεται ενημέρωση αλλά και ηγεσία από τους leader της αγοράς όπως επίσης και ηγεσία από τους νέους ή διάδοχους επιχειρηματίες, καθώς αυτοί έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν την αλλαγή και την αντιμετώπιση των σημαντικότερων ζητημάτων που αντιμετωπίζουμε.
Οι δράσεις για τη μείωση του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, πρέπει να αποτελούν μέρος της εύρυθμης και αποδοτικής λειτουργίας μίας επιχείρησης και όχι να επιβάλλονται, από κρατικούς ή άλλους, φορείς !!
Παρακάτω προτείνονται στρατηγικές δράσεις για τη εφαρμογή της αειφορίας και την προσαρμογή στις ευρωπαϊκές νόρμες.
1. Ένταξη της αειφορίας στο σύνολο της επιχειρηματικής πρακτικής. Ισότιμη προώθηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών, εργασιακών και οικονομικών θεμάτων και καθημερινή εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου αειφορικού σχεδίου.
2. Ένταξη της κλιματικής αλλαγής και σχετικών θεμάτων στην επιχειρηματική στρατηγική- Δέσμευση από την ανώτερη διοίκηση για την παρακολούθηση και μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα μέσω ουσιαστικής διαχείρισης του προβλήματος.
3. Εφαρμογή προγραμμάτων κλιματικής αλλαγής και αειφορίας στη καθημερινή λειτουργία των ξενοδοχείων – θέσπιση στόχων. Εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση χρήσης υδροφθοράνθρακων (HFC), εξοικονόμηση πόρων και νερού, μείωση απορριμμάτων, εφαρμογή καλών πρακτικών, εκπαίδευση προσωπικού.
4. Υποστήριξη των παγκόσμιων πρωτοβουλιών για την κλιματική αλλαγή. Επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παρακολούθηση καλών πρακτικών, υποστήριξη του στόχου zero emission μέχρι το 2050.
5. Τυχόν νέες κατασκευές να ακολουθούν πρακτικές πρότυπου κτιρίου ΚΕΝΑΚ, λοιπών απαιτήσεων και καλών πρακτικών. Να γίνεται χρήση τοπικών υλικών ενώ παράλληλα να προωθούνται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
6. Υποστήριξη και συνεισφορά των τοπικών κοινωνιών για τη μείωση του άνθρακα με παράλληλα προγράμματα για τη προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Προγράμματα προστασίας του μπλε άνθρακα (blue carbon), μέσω της προστασίας των θαλασσιών οικοσυστημάτων (Οι θαλάσσιοι οργανισμοί αποθηκεύουν περισσότερη από τη μισή ποσότητα συνολικού άνθρακα που έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύσει ο πλανήτης.)
7. Προστασία δασών και άμεση προστασία ενάντια στην αποδάσωση (αποψίλωση δασών).
8. Ενίσχυση πρωτοβουλιών για συνεργασίες. Μέσω συνεργασιών σε τοπικό, εθνικό και επιχειρηματικό επίπεδο, μπορούν να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος και να ενισχυθούν τα προγράμματα αειφορικής διαχείρισης. Στην Κεφαλλονιά τέτοιου είδους πρωτοβουλία αποτελεί το πρόγραμμα SmartIsland.
9. Προώθηση του αειφόρου τουρισμού στους εργαζόμενους και του πελάτες. Περισσότερη συμμετοχή των πελατών σε προγράμματα αειφορίας και προώθηση καλών πρακτικών.
10. Δέσμευση για την ολιστική παρακολούθηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενίσχυση και επιβράβευση της τοπικής παραγωγής. Η αύξηση της χρήσης τοπικών προϊόντων ενισχύει το τοπικό εισόδημα, τις τοπικές κοινωνίες και τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος.
11. Συμμετοχή των επιχειρηματιών, είτε μεμονωμένα είτε μέσω των θεσμικών τους οργάνων, στις λήψεις των πολιτικών αποφάσεων, οι οποίες αφορούν την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είτε σε τοπικό είτε σε Εθνικό επίπεδο.
12. Συμμετοχή σε προγράμματα αειφορικής πιστοποίησης. Μέσω των πιστοποιήσεων ενεργοποιούνται ευκολότερα τα παραπάνω ενώ παράλληλα ο εξωτερικός έλεγχος βοηθά στον έλεγχο και στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή.
Υπάρχουν καλές πρακτικές και εργαλεία για τον κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας ;
Οι διαθέσιμες τεχνολογίες της αγορά όπως οι λαμπτήρες LED, τα ηλιοθερμικά συστήματα, τα φωτοβολταϊκά, τα ενεργειακά αποδοτικά συστήματα ψύξης – θέρμανσης, τα ευφυή συστήματα αυτοματισμών, κ.α έχουν κάνει την εμφάνιση τους και άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως με σημαντικά αποτελέσματα ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας. Επίσης, σημαντικές είναι οι κατευθύνσεις που δίνονται από διάφορα διαχειριστικά εργαλεία, πρότυπα και πιστοποιήσεις αειφορίας στοχευμένες και εξειδικευμένες στον ξενοδοχειακό κλάδο. Πολλές καλές πρακτικές συνδυάζουν τα παραπάνω με εξαιρετικά αποτελέσματα είτε από τουριστικούς οργανισμού, ξενοδοχειακές αλυσίδες και μεμονωμένες περιπτώσεις και συναντώνται κυρίως από τους leader της αγοράς. Τέλος και η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει να επιδείξει μια σειρά από καλές πρακτικές στην αειφόρα διαχείριση ξενοδοχείων.
Κατά συνέπεια είναι προφανές ότι εργαλεία και πρακτικές υπάρχουν διαθέσιμες. Αυτό λοιπόν που απομένει είναι η δέσμευση και η εφαρμογή από όλους και κυρίως από τις μεμονωμένες επιχειρήσεις του κλάδου.
Κλιματική αλλαγή – Πως μπορώ να ξεκινήσω.
Ευθύνη και υποχρέωση απέναντι στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής έχουμε όλοι μας. Ανεξάρτητα του μεγέθους της τουριστικής επιχείρησης θα πρέπει να ακολουθηθούν κάποιες ή όλες από τις παραπάνω προτεινόμενες στρατηγικές, καταγράφοντας και επιδεικνύοντας τα αποτελέσματα. Πολλές φορές όμως τίθεται το ερώτημα πως μπορώ να ξεκινήσω; Συμβουλευτικά θα λέγαμε τα εξής:
Κατανόηση των ενεργειακών καταναλώσεων. Συστηματική μηναία καταγραφή και θέσπιση στόχων εξοικονόμησης. Χωρίς τη κατανόηση και τη καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων κατανάλωσης νερού και καταγραφή παραγωγής αποβλήτων, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση κόστους και άνθρακα. Όπως ακριβώς η Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ενέργεια επιβάλλει σε Περιφέρειες και Δήμους να έχουν ενεργειακό υπεύθυνο, στα ίδια πρότυπα προτείνεται να κινηθεί ο ιδιωτικός τομέας. Ακολουθεί πρόταση διάταξης υπολογιστικού φύλλου για την καταγραφή της ενέργειας και του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται από μία επιχείρηση.
Συνεργασία με εξειδικευμένους μηχανικούς και επιστήμονες, ώστε να εκτιμηθούν οι καλύτερες τεχνοοικονομικά τεχνολογικές εφαρμογές για μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος και ταυτόχρονα να εκπονηθούν προγράμματα εκπαίδευσης του προσωπικού.
Συμμετοχή των επιχειρηματιών σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες ενημερώσεις σχετικά με την οικολογική και αειφορική επιχειρηματική δράση.
Κατανόηση των θεμάτων της αειφορίας. Καταγραφές δεδομένων και θέσπιση στόχων διαχείρισης της αειφορίας (περιβαλλοντικοί, εργασιακοί και κοινωνικοί στόχοι).
Εκπαίδευση του προσωπικού και δέσμευση του σε θέματα αειφορίας. Η εξοικονόμηση ενέργειας η διαχείριση των πόρων η περιβαλλοντική προστασία είναι μερικά από τα εκπαιδευτικά θέματα που πρέπει περιλαμβάνονται σε μια επαγγελματική εκπαίδευση προσωπικού. Μέσω της συστηματικής εκπαίδευσης του προσωπικού μπορούν να επιτευχθούν σημαντικά οφέλη για την επιχείρηση σε εξοικονόμηση πόρων και κόστους.
Θέσπιση κανόνων στην επιλογή της εφοδιαστικής αλυσίδας με έμφαση στην εντοπιότητα και την περιβαλλοντική προστασία. Η αύξηση στη χρήση τοπικών προϊόντων βοηθά στην εξοικονόμηση ενέργειας στην προστασία του τοπικού κεφαλαίου και στην ενίσχυση της τοπικής κοινότητας με παράλληλη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος (φανταστείτε τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και το οικονομικό όφελος της τοπικής κοινωνίας, αν π.χ. 10 νταλίκες το χρόνο δεν ξεφορτώσουν στο λιμάνι εισαγόμενα φρούτα και λαχανικά). Επίσης, η χρήση εποχιακών φρούτων και λαχανικών βοηθά στη μείωση της χρήσης ενέργειας και άνθρακα. Η συστηματική χρήση των τοπικών προϊόντων βελτιώνει την εμπειρία του πελάτη στο ξενοδοχειακό κατάλυμα.
Προώθηση και προβολή της βιοπικοιλότητας, κουλτούρας και πολιτιστικών μνημείων της περιοχής.
Προστασία της τοπικής κοινότητας (προβολή του τόπου, δωρεές). Ενισχύοντας την τοπική κοινότητα μπορούν να ενισχυθούν τοπικές συμμαχίες και δράσεις δημιουργώντας συνθήκες για αλλαγή σε ευρύτερο επίπεδο πέραν των ορίων του ξενοδοχείου. Προστασία του ανθρωπίνου δυναμικού (ισότιμη εργασία, εκπαίδευση, καλές εργασιακές πρακτικές).
Επιλογή και προετοιμασία για αειφορική πιστοποίηση. Η αειφορική πιστοποίηση Ξενοδοχείων – ενοικιαζόμενων κ.α. καταλυμάτων, έρχεται να οργανώσει και να διαχειριστεί το σύνολο των θεμάτων που αναφέρθηκαν στο συγκεκριμένο άρθρο. Αποτελεί μια στρατηγική επιλογή, εργαλείο διαχείρισης και διαβατήριο για τη προβολή των επιχειρήσεων ενώ παράλληλα μοριοδοτείται σημαντικά στο νέο νόμο που ισχύει για την κατάταξη των Ξενοδοχείων σε κατηγορίες αστέρων ( ΦΕΚ 10Β’ 9.01.2015).
Ραντεβού μετά το Παρίσι, COP21 Paris
Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής τις επόμενες ημέρες θα συζητηθεί πολύ. Χωρίς όμως μακροχρόνιες δεσμεύσεις από όλους οι συζητήσεις θα παραμείνουν συζητήσεις. Χρειάζεται δράση από όλους μας. Ραντεβού μετά το Παρίσι.
Κωνσταντίνος Πρέντζας
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Ε.
** To άρθρο αυτό βασίστηκε στη δημοσίευση του κου Σωτήρη Μυλωνά, επιθεωρητή του Travelife.
